زیان هفت میلیون دالری آریانا از قرارداد با کمپنی ناس

گزارش تحقیقی؛ مختار وفایی

یافته‌های ۸صبح نشان می‌دهد که شرکت هوایی آریانا پس از آن‌که ارایه خدمات زمینی میدان‌های هوایی کابل، هرات و قندهار را طی قراردادی به «ناس افغانستان» واگذار کرده، حدود هفت میلیون دالر زیان دیده است.
شرکت هوایی آریانا تا اواخر سال ۲۰۱۳، تمام خدمات زمینی میدان‌های هوایی کشور را انجام می‌داد و از این بابت ماهانه بیش از ۴۰۰هزار دالر امریکایی عاید داشت.
پس از آن‌که شرکت هوایی آریانا در جنوری سال ۲۰۱۴، ارایه خدمات زمینی سه میدان هوایی یادشده را به کمپنی ناس واگذار کرده، این شرکت در جریان هجده ماه فعالیت تنها ۴۴۰هزار دالر عاید کرده است.
قرارداد شرکت هوایی آریانا با ناس از سال ۲۰۱۴ الی۲۰۲۴ اعتبار دارد. براساس این قرارداد سهم شرکت هوایی آریانا ۵۹درصد و سهم ناس ۴۱ درصد است. کمپنی ناس طی هژده ماه از ۴۴۰هزار دالر عاید خود، حدود ۲۱۱هزار دالر آن را به شرکت هوایی آریانا سپرده است.
در مکتوب شماره ۳۰۱۹۶-۱۹۷، تاریخ ۲۰/۳/۱۳۹۴ریاست مالی شرکت هوایی آریانا عنوانی آمریت تفتیش این ریاست تاکید شده که کمپنی ناس طی هژده ماه فعالیت ۴۴۰هزار دالر عاید کرده و حدود ۲۱۱هزار آن را به حساب این ریاست واریز کرده است.
در بخشی از این مکتوب آمده است: «کمپنی ناس افغانستان از آغاز فعالیتش در ماه جنوری سال ۲۰۱۴ الی ۲/۶/۲۰۱۵ مبلغ ۲۱۱هزار دالر امریکایی بابت مفاد سهم شرکت هوایی آریانا به حساب این اداره واریز کرده است.»
اما شماری از منابع در شرکت هوایی آریانا می‌گویند که امضای قرارداد با «ناس افغانستان» به ضرر این شرکت تمام شده است.
یک منبع موثق به روزنامه ۸صبح گفت: «طی چند سالی که خدمات زمینی میدان‌های هوایی توسط شرکت آریانا صورت می‌گرفت، این شرکت ماهانه حدود ۵۰۰هزار دالر مفاد می‌کرد؛ اما بدبختانه از زمانی‌که ارایه این خدمات طی قراردادی به ناس سپرده شده، آریانا حدود هفت میلیون دالر ضرر کرده است.»
این منبع می‌افزاید زمانی‌که نصیر احمد حکیمی، رییس شرکت هوایی آریانا بود، این قرارداد «ننگین» را با ناس امضا کرد و اکنون باید مورد پی‌گرد قانونی قرار بگیرد.
روزنامه ۸صبح تلاش کرد تا با نصیر احمد حکیمی مصاحبه کند؛ اما با تلاش‌های زیاد موفق به این کار نشد.
در همین حال، داوود شریفی، رییس شرکت هوایی آریانا تایید می‌کند که قرارداد با ناس به ضرر اقتصاد کشور است.

عدم شفافیت در عواید

شریفی می‌گوید که شرکت هوایی آریانا پیش از قرارداد با کمپنی ناس به‌صورت شفاف ماهانه از ۵۰۰-۵۵۰هزار دالر امریکایی عاید داشت.
آقای شریفی به ۸صبح گفت: «قبلا عواید شرکت هوایی آریانا از آدرس انجام خدمات زمینی ماهانه از ۵۰۰هزار الی ۵۵۰هزار دالر امریکایی بود و به‌صورت شفاف وارد حساب شرکت می‌شد، اما اکنون حساب شفاف نیست و از این آدرس ضرر زیادی به دولت افغانستان می‌رسد.»
به‌گفته شریفی، شرکت هوایی آریانا براساس مصوبه‌های پی‌درپی شورای وزیران وقت، مجبور شد تا خدمات زمینی میدان‌های هوایی را به یک کمپنی دیگر واگذار کند که در این میان، ناس افغانستان برنده‌ی این قرارداد شد.
از سوی دیگر، در قرارداد کمپنی ناس با شرکت هوایی آریانا گفته شده که این کمپنی طی یک سال حدود شش میلیون دالر سرمایه‌گذاری می‌کند؛ اما یک منبع موثق در شرکت هوایی آریانا می‌گوید که با گذشت دو سال هنوزهم ناس شش میلیون دالر سرمایه‌گذاری نکرده است.
این منبع به ۸صبح گفت: «شرکت هوایی آریانا تمام تجهیزات و لوازم خود را به ناس واگذار کرده و ناس نیز تعهد کرده با خریداری تجهیزات مدرن طی یک سال شش میلیون دالر سرمایه‌گذاری می‌کند؛ اما متاسفانه چنین نشد و ناس، شرکت هوایی آریانا را فریب داده است. ناس از سهم عواید آریانا برای خود سرمایه‌گذاری می‌کند.»

موترهای شبیه ملی‌بس

او ادامه داد: «حتا موترهای ناس که مسافران را از سالون انتظار الی هواپیماها انتقال می‌دهد، شبیه ملی‌بس است. اگر ناس شش میلیون دالر سرمایه‌گذاری می‌کرد، تاکنون تجهیزات و امکانات خود را بهتر می‌ساخت که چنین نشده است.»
با آن‌که براساس قرارداد شرکت هوایی آریانا طی مدت سه ماه اجازه «تفتیش و بررسی» از کارکردهای ناس را دارد؛ اما این شرکت با گذشت دو سال هنوز موفق نشده که از عواید و کارکردهای کمپنی ناس تفتیش و بررسی کند.
اما داوود شریفی، رییش شرکت هوایی آریانا می‌گوید هنگامی که خدمات زمینی در میدان‌های هوایی توسط شرکت آریانا ارایه می‌شد، آنان حق بازرسی، تعیین، تبدیل، تفتیش و نظارت کامل را در این بخش داشتند.
آقای شریفی می‌افزاید قرارداد با ناس، به آنان اجازه‌ی رجوع به کارهای این کمپنی را نداده و دست آنان در این بخش کاملا بسته است.
به‌گفته او، این قرارداد قبل از آغاز ماموریت او امضا شده و تاکنون به ضرر دولت افغانستان تمام شده است.
او افزود: «اشتباه در این‌جاست که ما (شرکت هوایی آریانا) در این قرارداد شریک نیستیم و کُلِ قرارداد را به‌صورت زنده به ناس افغانستان سپرده و این کمپنی از عوایدی که می‌کند مصارف اداری و خدمات خود را برگشتانده و اگر فایده کرد، هرچه لازم دید به ما می‌دهد و اگر فایده نکرد، هیچ چیزی به ما نمی‌دهد.»

رد ادعاهای رییس توسط معاون

با این حال، محمد عمر مستور، معاون اداری شرکت هوایی آریانا با رد گفته‌های داوود شریفی می‌گوید که آنان هر از گاهی از جریان کار و اجراات ناس افغانستان نظارت می‌کنند.
آقای مستور، اما نتایج نظارت و بررسی‌های شرکت هوایی آریانا از ناس را به ۸صبح ارایه نکرد. آقای مستور گفت که تاکنون مورد مشخصی از تخلف در مواد قرارداد را از سوی ناس افغانستان شاهد نبوده‌اند.
شرکت ناس براساس قرارداد باید از بابت ارایه خدمات برای هواپیماهای خرد شرکت هوایی آریانا حدود ۲۰۰ دالر و از هواپیماهای بزرگ آن ۳۰۰ دالر هزینه بگیرد.
اما داوود شریفی، رییس شرکت هوایی آریانا می‌گوید که طی چند ماه گذشته هزینه عرضه‌ی خدمات به هواپیماهای آریانا به یک‌هزار دالر نیز رسیده که این خلاف قرارداد دوطرفه است.
با آن‌که معاون اداری شرکت هوایی آریانا از اجراات لازم در کمپنی ناس افغانستان سخن زده و می‌گوید که این کمپنی طبق قرارداد عمل می‌کند، اما یافته‌های ۸صبح نشان می‌دهد که کمپنی ناس، در موارد متعددی از اجراات لازم در امور مالی و پرداخت‌هایش به شرکت هوایی آریانا سرباز زده و در مقابل درخواست‌های متعدد مسوولان آریانا، هیچ‌گونه اجراات به عمل نیاورده است.

عدم پاسخگویی ناس به مکتوب‌های آریانا

ریاست مالی شرکت هوایی آریانا به تاریخ ۱۷/۱۰/۱۳۹۳عنوانی کمپنی ناس نگاشته است: «مکاتیب متعدد خویش را پیرامون بررسی اسناد حسابی برج می ۲۰۱۴ الی دسامبر ۲۰۱۴ و تحویلی مفاد سهم بابت برج اکتوبر، نوامبر و دسمبر ۲۰۱۴ را بار دیگر تعقیب کرده می‌نگاریم که ناس در مقابل مکاتیب و ایمیل‌های این اداره پیرامون تحویلی مفاد سهم بابت انجام خدمات زمینی، هیچ‌گونه اجراات به عمل نیاورده است».

در ادامه مکتوب آمده است: «بنا جهت جلوگیری از مشکلات و رفع مسوولیت بعدی، موضوع بار دیگر نگاشته می‌شود تا اسناد حسابی مورد بحث را هرچه زودتر به دسترس قرارداده تا این‌که مفاد سهمِ د آریانا افغان هوایی شرکت، پروسه بررسی و ادیت آن بیشتر از این به تعویق نیافتد».
هم‌چنین ریاست مالی شرکت هوایی آریانا عنوانی ناس بابت عدم اجراات کمپنی ناس افغانستان بارها مکتوب‌های مختلف فرستاده؛ اما سندها نشان می‌دهد که ناس به مکتوب‌های آریانا هیچ توجهی نکرده است.
شرکت هوایی آریانا در مکتوب دیگری به تاریخ ۲/۱۲/۱۳۹۳ به آدرس کمپنی ناس افغانستان می‌نویسد: «کمپنی ناس افغانستان، در مقابل مکاتیب، ایمیل‌ها و تماس‌های تلیفونی این اداره پیرامون موضوعات ادیت و بررسی اسناد حسابی از تاریخ می ۲۰۱۴ و تحویلی مفاد سهم بابت برج اکتوبر ۲۰۱۴ الی جنوری ۲۰۱۵ و به دسترس قرادادنِ اسناد سرمایه گذاری‌های آن کمپنی اجراات مثبت انجام نداده است.»
در همین حال محمد عمر سیدالی، سرپرست معاونیت مالی شرکت هوایی آریانا نیز، قرارداد با ناس افغانستان را به ضرر آریانا و اقتصاد افغانستان دانسته و می‌گوید که این قرارداد براساس مصوبه‌های شورای وزیران صورت گرفته، لغو و تعدیل آن نیز باید براساس تصمیم شورای وزیران صورت گیرد.
آقای سیدالی تایید می‌کند که آریانا تا زمانی که خدمات زمینی میادین هوایی کشور را به عهده داشت، ماهانه عاید می‌کرد، اما در حال حاضر این عاید را از دست داده است.
اسنادی که در اختیار ۸صبح قرار گرفته نشان می‌دهد که آخرین پرداخت ناس افغانستان بابت سهم ماهانه مفاد آریانا، در ماه دسامبر سال ۲۰۱۵، حدود ۹هزار دالر بوده و این مقدار پول به حساب آریانا واریز شده است.
با این حال، شماری از آگاهان مسایل اقتصادی کاهش در عواید آریانا را که یکی از مجراهای مهم عایداتی برای اقتصاد کشور است، به زیان منافع ملی دانسته و می‌گویند که ناتوانی دولت و نهادهای نظارت‌کننده باعث شده است تا کمپنی ناس افغانستان از وضعیت سوءاستفاده کرده و به اقتصاد کشور زیان وارد کند.
سید مسعود، استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه کابل و آگاه مسایل اقتصادی معتقد است که تخصصی‌سازی در سکتورهای اقتصادی یک امر مهم است، اما دولت افغانستان در عقد قراردادها، جمع‌آوری عواید و نظارت بر قرارداد مشکل دارد.

درخواست لغو قرارداد

آقای مسعود می‌گوید که قرارداد با ناس افغانستان که باعث زیان بزرگ به منافع ملی کشور شده، باید لغو شود. آقای مسعود می‌گوید که در داخل حکومت، گروه‌ها و اشخاصی برای منفعت شخصی‌شان چنین قراردادهایی را امضا کرده و از آن سوءاستفاده می‌کنند.
با این حال زلمی زابلی، رییس کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های مجلس سنا می‌گوید که فساد گسترده در سپردن قرارداد خدمات زمینی میدان‌های هوایی از آریانا به ناس افغانستان وجود دارد و افراد مشخصی در حکومت افغانستان از این فساد سود می‌برند.
آقای زابلی می‌افزاید که آریانا سابقه‌ی طولانی در ارایه‌ی خدمات زمینی در میادین هوایی دارد و عاید حاصل از این خدمات می‌توانست آریانا را به خودکفایی رسانده و به اقتصاد کشور نیز کمک کند. رییس کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های مجلس سنا می‌افزاید که سکتورهای دخیل در عقد این قرارداد باید به زودی با لغو این قرارداد و واگذاری خدمات زمینی به آریانا، از تداوم این فساد جلوگیری کنند.
در همین حال یک منبع موثق در شرکت آریانا که پیش از این یک گزارش به کمیسیون شکایت‌های مجلس سنا فرستاده مدعی است که در قرارداد شرکت هوایی آریانا با ناس، برخی از مسوولان وزارت مالیه، مسوولان پیشین شرکت هوایی آریانا و برخی از مسوولان اداره هوانوردی ملکی دست دارند.
این منبع می‌گوید که قرارداد با ناس براساس منفعت شخصی شماری از مسوولان شرکت هوایی آریانا و برخی دیگر از مقام‌های حکومت صورت گرفته است.
اما محمدعمر سیدالی، سرپرست معاونیت مالی شرکت هوایی آریانا با رد هرگونه دستبرد و منفعت شخصی در قرارداد خدمات زمینی با ناس افغانستان می‌گوید که این مسایل نیاز به تحقیق همه‌جانبه توسط یک هیات با صلاحیت حکومتی دارد. خبرنگار ۸صبح تلاش کرد تا دیدگاه مسوولان ناس افغانستان را نیز در این موارد بگیرد اما با تماس‌های مکرر، موفق به این کار نشد.
ناس یک کمپنی خارجی است که مرکز آن در کشور کویت می‌باشد و خدمات زمینی میدان‌های هوایی را با استانداردهای بین‌المللی ارایه می‌کند. طبق معلوماتی که روی صفحه وب‌سایت رسمی این کمپنی قرار داده شده، ساحه‌ی خدمات ناس در کشورهای کویت، هندوستان، مصر، امارات متحده عربی، رواندا، اردن و افغانستان می‌باشد.