میزبانی طالبان از دشمنان آسیای میانه

مختار وفایی - ایندیپندنت فارسی

صدها تروریست از کشورهای آسیای میانه و ایالت سن کیانگ چین در روستاهای کوهستانی ولایت بدخشان که با تاجیکستان، پاکستان و چین سرحد دارد مستقر استند. برخلاف ادعای سخنگویان طالبان که حضور خارجی‌ها را در صفوف شان رد می‌کنند، این تروریست‌ها پس از مسلط شدنِ طالبان بر افغانستان، همچنان پایگاه‌های شان را در بدخشان حفظ کرده اند.

 

در سال ۱۹۹۶  میلادی و با پیروزی طالبان در افغانستان، هزاران تروریستِ تحت تعقیب در کشورهای آسیای میانه، به رهبری جمعه نمنگانی و طاهر یولداشف وارد افغانستان شدند تا در سرزمین تحت حاکمیت ملا عمر زندگی کنند. شماری از این جهادی‌ها قبل‌تر از آن در سال ۱۹۹۱ و در پی عملیات کوبنده نیروهای دولتی کشورهای آسیای میانه به افغانستان متواری شده بوند. حمایت و میزبانی طالبان از تروریست‌های آسیای میانه باعث شد تا جمعه نمنگانی و طاهر یولداشف، با مشوره و حمایت ملاعمر، جریانی را به نام تحریک اسلامی ازبیکستان (IMU) برای یک نبرد طولانی و به هدف برپایی نظام‌ اسلامی در ازبیکستان، تاجیکستان و دیگر جمهوری‌های آسیای میانه تاسیس کنند. پس از آن، بیشتر جهادی‌های کشورهای آسیای میانه، در محور تحریک اسلامی ازبیکستان جمع شدند.

نمنگانی در افغانستان و یولداشف در پاکستان کشته شدند، اما جنگجویان تحت امر آنان همچنان در افغانستان و پاکستان به جهادشان ادامه دادند. در بیست سال اخیر، اعضای تحریک اسلامی ازبیکستان، به عنوان یکی از موثرترین بازوهای جنگ چریکی در کنار طالبان عمل کردند. مهارت این جنگجویان در ساخت و ساز بمب‌های کنار جاده‌ای، بی رحمی شان در کشتار و دقت شان در تاکتیک‌های نظامی به پیشروی طالبان در جنگ کمک زیادی کرد.

جنگجویان تحریک اسلامی ازبیکستان و شخص جمعه نمنگانی و طاهر یولداشف، در زمان حضور اسامه بن لادن در افغانستان، بارها با او نیز ملاقات کردند و از او در مورد چگونگی فعالیت شان مشوره گرفتند. از همان زمان، میان تحریک اسلامی ازبیکستان و جنجگویان القاعده که بیشتر از کشورهای عرب بودند، دوستی و روابط محکمی برقرار شد. همین روابط، پای هزاران جنگجو از کشورهای آسیای میانه از جمله اعضای تحریک اسلامی ازبیکستان و اعضای جمعیت انصارالله را به جبهات داعش در سوریه و عراق کشاند.

 

با فروپاشی در افغانستان، تروریست‌های خارجی کجا رفتند؟

طالبان در سال‌های اخیر و خصوصاً پس از امضای توافق‌نامه با آمریکا در فبروری سال ۲۰۲۰ در قطر، حضور جنگجویان خارجی در صفوف شان را انکار می‌کنند. سخنگویان این گروه بارها ادعا کردند که حتی یک تروریست خارجی در صفوف طالبان نمی‌جنگند. ادعاهایی که هر بار با کشته شدن اعضای القاعده و تروریست‌هایی از کشورهای مختلف جهان در جبهات طالبان، دروغ ثابت شدند.

شورای امنیت سازمان ملل، به تاریخ دوم ژوئن سال روان، با نشر یک گزارش در مورد اوضاع امنیتی افغانستان، حضور گروه‌های تروریستی خارجی از جمله تحریک اسلامی ازبیکستان، القاعده، حرکت اسلامی ترکستان شرقی  (ETIM)، گروه کتائب امام بخاری (KIB)، جماعت‌التوحید، داعش و جمعیت انصارالله را تایید کرد.

آنچه که در این گزارش بیشتر از همه قابل توجه است، حضور گسترده تروریست‌های آسیای میانه و چین در ولایت بدخشان افغانستان است. بدخشان با تاجیکستان مرز زمینی و حتی بازار مشترک دارد و با چین و پاکستان نیز مرز کوهستانی دارد. تروریست‌های چین و آسیای میانه در محور سه جریان جهادی فعالیت می‌کنند. تحریک اسلامی ازبیکستان، حرکت اسلامی ترکستان شرقی و جمعیت انصارالله. این سه سازمان جهادی، از مهم‌ترین جریان‌هایی استند که برای برپایی نظام‌ اسلامی مورد نظرشان در آسیای میانه و ایالت سن کیانگ چین می‌جنگند. انتخاب بدخشان به عنوان پناهگاه برای این تروریست‌ها، می‌تواند مرام طالبان را از نحوۀ تعامل با کشورهای آسیای میانه و چین روشن سازد.

در گزارش شورای امنیت سازمان ملل آمده است که اعضای تحریک اسلامی ازبیکستان، حرکت اسلامی ترکستان شرقی و جمعیت انصارالله که فعلاً در بدخشان افغانستان مستقر استند، قبلاً در سوریه و عراق در صفوف داعش جنگیده اند.

حرکت اسلامی ترکستان شرقی توسط شخصی بنام حاجی فرقان که از قزاقستان است و قبلاً به عنوان فرمانده در شبکه القاعده کار کرده است رهبری می‌شود.  حرکت اسلامی ترکستان شرقی متشکل از صدها جنگجوی اویغور است که در شهرستان کران و منجان ولایت بدخشان حضور دارند. این گروه برای ضربه زدن به چین و تشکیل یک حکومت مستقل اسلامی برای اویغورهای چین فعالیت می‌کند. ده‌ها جنگجوی کشورهای آسیای میانه، پاکستان و افغانستان نیز به عضویت این گروه درآمده اند.

 

جمعیت انصارالله یک جریان جهادی متشکل از شهروندان تاجیکستان است. این گروه نیز در ولایت بدخشان افغانستان مستقر است و جنگجویان آن در امتداد مرز با تاجیکستان فعالیت دارند.  مهدی ارسلان و محمد شریف‌اُف از فرماندهان ارشد نظامی این گروه استند.

مقامات تاجیکستان در ماه جولای و قبل از فروپاشی در افغانستان گفته بودند که دوصد جنگجوی جمعیت انصار‌الله که شهروندان تاجیکستان استند، به دستور طالبان در امتداد مرز افغانستان با تاجیکستان مستقر شده اند. در پی این اقدام از سوی طالبان، تاجیکستان رزمایش بزرگ نظامی در مرز با افغانستان برگزار کرد. مقامات تاجیکستان با این اقدام، خواستند به دشمنان شان که در اختیار طالبان استند بهفمانند که نیروهای تاجیکستان آماده‌ اند تا هرنوع حمله و تهدید را بر قلمرو کشور شان دفع کنند.

مسوولیت حملات مرگباری را که در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹  در داخل تاجیکستان اجرا شدند گروه داعش به عهده گرفت، اما پخش اعترافاتِ چندتن از عاملان این رویدادها از طریق تلویزیون دولتی تاجیکستان، مشخص ساخت که این افراد اعضای جمعیت انصار‌الله بودند که به کمک فرماندهان محلی این گروه در بدخشان، حملات شان را در داخل تاجیکستان طرح‌ریزی و اجرا کردند. این افراد قبلاً در صفوف داعش در عراق و سوریه جنگیده بودند و پش از شکست داعش در سوریه و عراق، دوباره به جبهه انصارالله در بدخشان برگشته بودند.

 

تحریک اسلامی ازبیکستان که توسط جمعه نمنگانی و طاهر یولداشف بنیانگذاری شد، حدود ۷۰۰ جنگجو دارد که بیشتر آنان شهروندان ازبیکستان، تاجیکستان، قزاقستان و قیرغیزستان استند. جنگجویان این گروه در شهرستان جرم ولایت بدخشان و در منطقه‌ی بنام «دره خستک» حضور دارند. این منطقه پس از آن به پایگاه نیروهای تحریک اسلامی ازبیکستان تبدیل شد که در سال ۲۰۱۴،  صدها جنگجوی این گروه، در اثر عملیات نیروهای ارتش پاکستان در وزیرستان شمالی، از پناهگاه‌های شان متواری شدند و از طریق کوه‌های چترال وارد بدخشان شدند. رهبری این گروه را شخصی بنام قار ی علی از افراد نزدیک به طاهر یولداشف به عهده دارد.

 

پس از فروپاشی  و مسلط شدن طالبان بر افغانستان، تروریست‌های آسیای میانه و چین، همچنان در بدخشان حضور دارند و گمان می‌رود که طالبان از این گروه‌ها به عنوان حربه‌های بازی در مقابل کشورهای آسیای میانه استفاده کنند. ازبیکستان، قزاقستان، ترکمنستان و چین طی دو سال اخیر و پس از فعال شدن هیات سیاسی طالبان در دفتر این گروه در قطر، بارها تلاش کردند تا در مورد گروه‌های تحریک اسلامی ازبیکستان، تحریک اسلامی ترکستان شرقی و جمعت انصارالله که برای امنیت آنان خطر جدی شمرده می‌شوند با طالبان مذاکره کنند. هیات سیاسی طالبان بارها به کشورهای آسیای میانه و چین دعوت شدند و یکی از اهداف نهادهای سیاسی و امنیتی این کشورها از زمینه‌سازی این سفرها، دست‌یابی به اطلاعات دقیق و دست اول در مورد دشمنان شان و در قدم دوم توافق با طالبان بر سر مهار آن‌ها بوده است.

چین ممکن است به دلیل نفوذ گسترده در میان سطوح مختلف طالبان، به آسانی تهدید حرکت اسلامی ترکستان شرقی و جریان‌های مرتبط با اویغورهای معترض را در افغانستان دفع کند، اما کشورهای آسیای میانه، با خطر واقعی از سوی تحریک اسلامی ازبیکستان و جمعیت انصارا‌الله که همکاری نزدیک با القاعده و داعش نیز دارند مواجه استند.

به دنبال اعلام کابینه سرپرست از سوی طالبان در افغانستان، تاجیکستان از نخستین‌ کشورهایی بود که به آن واکنش نشان داد. امام‌علی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان گفت که دولت طالبان را تا زمانی که فراگیر و همه‌شمول نباشد به رسمیت نمی‌شناسد.

اخیراً ملا عبدالغنی برادر معاون نخست‌وزیر طالبان، دولت تاجیکستان را به مداخله در امور داخلی افغانستان متهم کرده و گفته است که « هر عمل عکس‌العمل دارد». پیش از این، طالبان از تشکیل چندین گردان انتحاری در ولایات بدخشان، تخار و کندز که هم‌مرز با تاجیکستان استند خبر داده اند. به نظر می‌رسد که طالبان در نظر دارند تا با کارت تروریست‌های خارجی، از همسایه‌های افغانستان باج‌گیری کنند. با وجودی که برخی کشورهای آسیای میانه با برگزاری رزمایش نظامی نشان داده اند که توان مهار هرنوع حمله و تهدید را بر قلمرو شان دارند، اما تشکیلات نظامی شهروندان آسیای میانه که اکنون در ولایت بدخشان افغانستان تجمع کرده اند، با حمایت و پشتیبانی گردان‌های انتحاری طالبان، می‌توانند چالش بزرگی را برای همسایه‌های افغانستان از جمله تاجیکستان و ازبیکستان خلق کنند.