چرا از تغییر نظام می ترسیم؟

نویسنده: عاصف حسینی
حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان روز اول ماه دلو در مراسم گشایش دومین سال پارلمان افغانستان گفت که از نظام ریاستی تا پای جان دفاع می کند و افغانستان آزمایشگاه نظام های سیاسی نیست. پرسش این است که چرا او از نظام پارلمانی می ترسد؟

افغانستان شاید تنها کشور جهان باشد که وقتی سخن از نظام پارلمانی یا فدرالیزم پیش می آید، بیدرنگ به "جدایی طلبی" و "تجزیه" تعبیر می شود. آیا این برداشت نتیجه عدم آگاهی ما از ویژگی های نظام های سیاسی است، یا این که یک باور سیاسی هدفمند پشت این واکنش جا دارد؟

نظام سیاسی جدید افغانستان ظاهرا بر اساس الگوی امریکایی طراحی شده است؛ با این تفاوت که در امریکا ساختار اداری فدرالی است؛ انتخابات حزبی برگزار می شود؛ و کنگرس وزن کافی برای تعادل سیاسی دارد.

در ایالات متحده امریکا هرچند که رییس جمهور کارگزار سیاست های داخلی و خارجی است، اما کنگرس آن که شامل مجلس نمایندگان و مجلس سنا می باشد، وزنه سنگینی برای ایجاد تعادل قدرت در این کشور به شمار می رود. در افغانستان اما، پارلمان از لحاظ ساختار و عملکرد فوق العاده ضعیف است؛ و حتا مشروعیت آن هر بار با برپایی "لویه جرگه" زیر سوال می رود. اما چرا پارلمان افغانستان ضعیف است؟

در واقع ضعف پارلمان افغانستان، به ویژه شورای نمایندگان آن ریشه در میکانیزم انتخابات این کشور دارد. انتخابات پارلمانی طوری طراحی شده است که هر "فرد" می تواند کاندیدای یک کرسی باشد؛ حتا اگر یک حزب افرادی را نامزد کند، آنان به عنوان افراد مستقل شناخته می شوند. به این معنا که در انتخابات آرای اضافی از یک فرد به فرد دیگر در درون یک حزب قابل انتقال نیست (آن چنان که در سیستم STV وجود دارد). این مسئله باعث نارسایی ها و خلاهایی این چنینی گردیده است:

-          تراکم آرا: به دلیل عدم انتقال آرای اضافه، رای در دست چند کاندیدای قدرتمند متراکم می شود. به عنوان مثال در انتخابات پارلمانی 2005 در کابل بیشترین آرا در دست سه نامزد یعنی یونس قانونی، محمد محقق و بشردوست متراکم شده بود که این توازن و تعادل رقابت انتخاباتی را بر هم زده بود.
-          نبود حد نصاب: از آنجایی که در این سیستم حد نصاب مشخص برای یک کرسی پارلمان وجود ندارد؛ هر کس که توانست به ترتیب بیشترین رای را داشته باشد، می تواند به پارلمان راه یابد. با توجه به تراکم آرا در دست چند نفر، شکاف بزرگی بین تعداد آرای نفر اول و آخر برنده انتخابات دیده می شود. به طور مثال در انتخابات سال 2005 محمد محقق با بیش از 50 هزار رای به پارلمان رفت، در حالی که فرد دیگری نیز توانست با 2 هزار رای در کابل که چند میلیون نفوس دارد، برنده شود. این مسئله مشروعیت نمایندگی این افراد را زیر سوال می برد.
-          ظرفیت فساد: به دلیل نبود سیستم حزبی، شمار زیادی به عنوان نامزد مستقل وارد کارزار انتخاباتی می شوند که این نکته باعث کاهش کیفیت نظارت بر انتخابات شده و  فضا برای تقلب مهیا می گردد. به عنوان مثال در انتخابات سال 2005 حدود 390 نفر در کابل کاندیدای پارلمان بودند که این شمار در سال 2010 حدود 600 نفر بود. این افراد باید حداقل به همین تعداد ناظرانی در حوزه شمارش آرا داشته باشند که غیر ممکن به نظر می رسد. در صورتی که اگر این 600 نفر نامزدان 30 حزب باشند، آن وقت هر حزب می تواند یک ناظر برای رای شماری بفرستد.
-          شفافیت و بازخواست: رقابت های انتخاباتی بین افراد در مناطق دوردست افغانستان غالبا خشونتبار بوده و غالبا آنانی که زورمند و مسلح هستند، رقیبان خود را به شیوه های مختلف حذف می کنند. اگر این فرد نماینده یکی از احزاب باشد، به راحتی قابل پیگرد می باشد و آن حزب می تواند مورد بازخواست مراجع ملی و بین المللی قرار بگیرد؛ در حالی که اگر این فرد مستقل باشد، به دشواری می توان بر او نظارت کرد و تقلب انتخاباتی او را مورد توجه قرار داد.

این موارد باعث می شوند که پارلمان افغانستان انسجام و همگرایی کافی و در نتیجه قدرت لازم برای برقراری تعادل در نظام سیاسی کشور را نداشته باشد. علاوه بر این، نمایندگان مستقل غالبا به جز مصونیتی که مقام آنها دارد، کدام پشتوانه قانونی دیگر ندارند؛ این نکته سبب می شود که این نمایندگان زیر فشارهای سیاسی غالبا از سوی حکومت انعطاف نشان دهند. سرانجام کار این می شود که یک سال پس از برگزاری انتخابات پارلمانی 2010 نمایندگانی عزل و نصب می شوند؛ چندین وزارتخانه بدون وزیر می ماند و می توان گفت پارلمان عملا در انجام وظیفه خودش ناکام بوده است.

از همه مهمتر، رییس جمهور در نظام ریاستی حرف نهایی را در قانونگذاری می زند، نه اعضای پارلمان. بر اساس ماده 94 قانون اساسی افغانستان، "قانون عبارت است از مصوبه هر دو مجلس شورای ملی که به توشیح رییس جمهور رسیده باشد". یعنی مصوبه پارلمان بدون تایید رییس جمهور به عنوان قانون شناخته نمی شود و در نتیجه تضمین اجرایی ندارد.
در همین ماده قانون اساسی همچنان آمده است "در صورتی که رییس جمهور با مصوبه شورای ملی موافقه نداشته باشد، می تواند آن را در ظرف پانزده روز از تاریخ تقدیم با ذکر دلایل به ولسی جرگه مسترد نماید".

رییس جمهور هرچند که رییس قوه مقننه نیست، با آن هم قدرت تاثیرگذاری فراوان بر پارلمان دارد و می تواند مصوبه دو شورای پارلمان را به عنوان قانون بپذیرد یا رد کند. در سوی دیگر، یک سوم اعضای مجلس سنا مستقیما توسط رییس جمهور انتخاب می شوند.

تفاوت دیگر نظام ریاستی افغانستان و امریکا این است که ایالات متحده هرچند که نظام ریاستی دارد، با آن هم نظام اداری آن فدرالی می باشد. یعنی دولت مرکزی امریکا متشکل از 50 دولت ایالتی است که والیان و ولسول های این ایالت ها مستقیما توسط مردم آن انتخاب می شوند. در حالی که در افغانستان رییس جمهور مستقیما والیان را نصب و عزل می کند.
به عبارت دیگر، رییس جمهور قدرت دارد تا در مقام های کلیدی همچون ریاست محکمه عالی، مقام ولایت، کمیسیون مستقل حقوق بشر و... دخل و تصرف داشته باشد. به عنوان مثال در انتخابات ریاست جمهوری سال 2009 مسوولان کمیسیون مستقل (!) انتخابات، مستقیما از سوی حامد کرزی معرفی شدند که سرانجام این افراد با نادیده گرفتن تقلب از سوی کرزی (بیش از دو میلیون رای)، وی را دوباره به عنوان رییس جمهور افغانستان معرفی کردند.

اما پرسش هنوز باقی است که چرا در تغییر نظام هراس وجود دارد؟
اولین نکته این که در نظام های دیگر، قدرت رییس جمهور کاهش می یابد و عملا قدرت بین نهادهای مختلف تقسیم می شود. نظام ریاستی استعداد زیادی برای تبدیل شدن به نظام های خودکامه را دارد. نظام های سیاسی رایج را بر اساس تقسیم قدرت و حیطه اختیارات رییس جمهور می توان این گونه ترسیم کرد:

-          سیستم پارلمانی: رییس جمهور نقش سمبولیک دارد و قدرت اجرایی در دست نخست وزیر است. (کشورهایی مانند آلمان، هند، پاکستان، پولند، ترکیه، یونان)
-          سیستم نیمه ریاستی: مخلوطی از سیستم پارلمانی و ریاستی که در آن رییس جمهور قدرت را با نخست وزیر از جناح مخالف شریک می سازد.
-          سیستم ریاستی: رییس دولت رییس حکومت یعنی قوه مجریه نیز می باشد.
-          سیستم تک حزبی: رییس جمهور رییس تنها حزب مقتدر کشور می باشد. این سیستم کم کم تبدیل به نظام ریاست جمهوری دیکتاتوری یا اصطلاحا ریاست جمهوری مادام العمر می گردد. (کشورهایی مانند چین، کوبا، کوریای شمالی، سوریه، ترکمنستان)

اما در افغانستان از آنجایی که نفوس این کشور معلوم نیست و هرگز هیچ سرشماری دقیقی صورت نگرفته است (تنها سرشماری ناقص حدود 30 سال پیش انجام شد)؛ و از آنجایی که روابط قدرت بر اساس نژاد تعیین می گردد، این باور رایج وجود دارد که "پشتون" ها اکثریت (قوم بزرگتر) هستند و بنابراین در چارچوب نظام ریاستی می توانند همواره بر افغانستان حکومت کنند.

حتا برای بقای این باور همواره تبلیغاتی در سال های اخیر انجام شده است مبنی بر این که "افغانستان یک کشور قبیله یی است" و قبیله نیاز به "سر" دارد. سری که باید مقتدر و یکه تاز باشد. این باور حتا به محافل سیاسی غرب هم کشانده شده است. اما آیا افغانستان واقعا یک کشور قبیله یی است؟ ساختار اجتماعی اقوام مختلف افغانستان گوناگون است؛ در بین ازبک ها، تاجیک ها، هزاره ها، بلوچ ها و دیگر اقوام روابط اجتماعی با توجه به جغرافیا، زبان، فرهنگ و اقتصاد شکل متفاوت دارد. هیچ گاه نمی توان یک اجتماع هزاره را اجتماع قبیله یی دانست.

با این همه، تغییر نظام مطلقا به ضرر کسانی است که به فکر حاکمیت بی قید و شرط، بر سرزمین افغانستان هستند. نظام پارلمانی و حتا شبه ریاستی مجال بیشتری بر گروه های مختلف قومی (با اصطلاح "اقلیت ها" موافق نیستم) افغانستان می دهد تا در ساختمان سیاسی این کشور شریک شوند.

در نظام پارلمانی احزاب مختلف که احتمالا پایگاه قومی دارند می توانند از طریق رقابت انتخاباتی سالم کرسی هایی را در پارلمان به دست آورند. بر اساس تعداد کرسی ها نخست وزیری و پست های کلیدی قوه مجریه تعیین می گردد. گاه گروه های کوچک می توانند بر مبنای یک هدف مشترک ائتلاف کنند و به یک پست کلیدی دست یابند. یعنی در حیطه عمل، ممکن می شود که روزی یک فرد از یک گروه قومی کوچکتر مانند "ترکمن" نخست وزیر شود؛ اما در نظام ریاستی کاملا بعید است.

در نظام پارلمانی، از آنجایی که قوه مجریه از درون قوه مقننه تشکیل می شود، رابطه تنگاتنگ بین دو نهاد وجود دارد که این می تواند سبب کارکرد دقیق و سریع دولت شود. یعنی کابینه می تواند از پارلمان بخواهد تا روند قانونگذاری را تسریع بخشد؛ و در سوی دیگر نمایندگان می توانند نخست وزیر و کابینه او را کاملا زیر نظارت داشته و بازخواست کنند.

در پایان این که باید یادآور شد که نظام پارلمانی در کشورهای منطقه نیز موفقانه بوده است. هند، پاکستان و اخیرا عراق مثال های خوبی بر این ادعا هستند. در عراق، نظام پارلمانی توانسته است به طور خوبی قدرت را بین گروه های مختلف قومی و مذهبی تقسیم کند.


Post a Comment

9 Comments

Anonymous said…
Three situations can arise The change in AG equals the change in HCO see Figure A simple meta Quick Hit The bicarbonate level obtained in a serum chem istry panel venous CO is a measured value more reliable whereas the level obtained in an arterial blood gas is a calculated value less reliable. [url=http://atvian.com]cialis buy online[/url] Drop the combining vowel usually o before a sufx beginning with a vowel gastritis not gastroitis.Short denitions reinforce your understanding of the terms.Causes Asthma is caused by inflammation swelling in the airways.K.Causes Becker muscular dystrophy is very similar to Duchenne muscular dystrophy except that it gets worse at a much slower rate and it is less common. [url=http://drugss.net]cialis[/url] Even though I was wearing earplugs the sound was like the pounding of huge hammers held by giant arms or of heavyduty jackhammers.One of the first of these was established in Valencia Spain in aroundThe tolllike receptor dsRNA signaling complex.My rst experience with radiation reminded me of a true classic in that genre.influenza type B HIB vaccine and menin gococcal and pneumococcal vaccines.Exosomes are secreted by donor cells e. [url=http://edrxnewmedfor.com]pharmacy prices for levitra[/url] lower portion of the sternumPREFIXES PRACTICAL APPLICATIONS Check your answers with the Answers to Practical Applications onmultiple gestations More than one fetus inside the uterus.expectoration [url=http://kwinga.com]cheapest finasteride on the web[/url] Persistent lowgrade systemic inflammation is believed to be one of the centrepiece events leading to plaque formationAny platelet disorder affects blood clotting.B Electron micrograph showing erythrocytes within a capillary.Irritative voiding symptomsDysuria frequency and urgency are common. [url=http://dan5325.com]viagra[/url] author reply
Anonymous said…
Order Beta Blockers [url=http://bestmedrxfor.com]buy accutane 5 mg online usa[/url] Bebe Avec Clomid Nhs Prices Viagra Uk [url=http://ultramedrx.com]cheap cialis[/url] Viagra Pfizer 100mg Price Achat Kamagra Belgique Internetapotheke Viagra Holland Amoxicillin Antibiotic Effects Side Cialis Soft Online [url=http://blaycob.net]generic viagra[/url] Vidal Kamagra Buy Levitra Online Dream Pharmaceutical Achat Kamagra 100mg Price Of Levitra 20mg Propecia Hair Growth 5 Alpha Reductase Inhibitors Buy Plavix Online No Prescription [url=http://adaroll.com]canadian pharmacy alli cheapest price[/url] Cheap Low Cost Viagra Prozac No Script Commander Viagra En Ligne [url=http://uk-med.com]buy kamagra online[/url] No 1 Online Pharmacy Where To Purchase Metformin Without Rx Comprare Viagra Soft Baclofene Protocole Propecia Reasons In Men Viagra Oder Cialis Forum [url=http://cialisfor.com]cialis[/url] Cialis 20mg Avis Propecia Espana Online [url=http://anymeds.net]cialis online[/url] Over Seas Orders For Vardenafil Keflex Joint Pain [url=http://shopfastbestmed.com]accutane 20mg bestellen rezeptfrei[/url] Cialis original 10mg Amoxicillin Overuse [url=http://etaze.net]cialis y la diabetes[/url] Compra Viagra In Farmacia Amoxicillin Ok To Be In Sun Amoxicillin Single Dose Before Dentist Pilules Priligy En Inde [url=http://shopednorxmed.com]viagra[/url] Discount Cialis 48430 Comprar Viagra Contrareembolso Zaragoza Levitra Canada Free Trial Cialis 10 Mg Propiedades [url=http://oc-35.com]dictionnaire anglais propecia[/url] Direct Pyridium On Line Amex Accepted Pharmacy With Free Shipping
Anonymous said…
Propecia Marsans Doxycycline 100mg Canada [url=http://buyprednisone20mgtablets.com]buy prednisone[/url] Advair Keflex Uti Dog Emla Propecia Dha [url=http://clomiphenecitrate50mgformen.com]buy clomid online australia[/url] Boutique Levitra Generique Propecia Funziona Clavamox No Prescription Dulcolax Order Amoxicillin Without Prescription 20 Minutos Es La Kamagra [url=http://avdrug.com]levitra avis[/url] Rezeptfrei Viagra Ausland Levitra Prezzo On Line Lilly Cialis Acheter Z Pack Ordering [url=http://cod24hs.com]online pharmacy[/url] Producto Propecia Finasteride Get Discount Generic Direct Elocon Allergy Internet No Script Needed Is Amoxicillin Good For Strep Throat Viagra Senior Birth Control Pill Online Usa How To Buy Flagyl [url=http://armadol.com]zoloft australia[/url] Levitra Louer Peut Acheter Kamagra Pharmacie Dapoxetina Menarini Propecia Generic India Cialis Levitra [url=http://gemeds.com]compra kamagra online[/url] Levitra Versand Online Wie Bekomme Ich Viagra Cialis Levitra Cialis Mutuabile Where To Order Elocon Mometasona With Free Shipping New Orleans [url=http://drugsir.com]cialis online pharmacy[/url] Discount Cialis 20 Mg Acheter cialis 5mg ligne Cialis Livraison Rapide Forum Cialis Eu Purchase Diflucan Without Prescription [url=http://demalan.com]buy viagra[/url] Propecia 1mg Or 15mg Zyban Without Prescription On Clearance Cheap Hydrochlorothiazide Get Luton Cialis Pas Cher Paiement Securis [url=http://gammam.net]viagra vs cialis vs levitra samples[/url] Levitra Online Kaufen Erfahrung Viamedic. Com Cialis Liquid Drops Acheter Vrai Cialis [url=http://ahiukol.com]viagra[/url] Cialis Without A Doctors Prescription Sildenafil Sans Prescription [url=http://4nrxuk.com]acheter viagra[/url] Images Of Generic Amoxicillin Caplets Apotheke Kamagra Viagra Usa Without A Prescription Amoxicillin Rx Order Diflucan Online Rx Pharmaceutical Buy Cialis Online Canada Fast Shipping [url=http://shoptadalafil.com]cialis[/url] Cytotec France Discount Celebrex Bactrim Ds Fors Sale Levitra Pharmacie Sans Ordonnance Viagra Vente Ligne [url=http://xbmeds.com]fluoxetine[/url] My Alli Canada Kamagra Uk Next Day Delivery Paypal 306 Lanoxin Cialis Generika Preis [url=http://buyisotretinoin-fast.com]accutane 30 mg sales[/url] Cialis 5mg Tadalafil Lilly Finasteride 5 Mg For Sale Amoxicillin Cell Kamagra Effect On Females Viagra Generique Livraison 24h [url=http://rxmdrx.com]levitra samples[/url] Achat Baclofen 25mg Lioresal Generique 25mg [url=http://buyfurosemidetablets.com]cheap lasix 40 mg[/url] Propecia Aldactone
Anonymous said…
Baclofen 10mg Keflex Std [url=http://eclatrx.com]kamagra 100 without prescription[/url] Cephalexin Clamydia
Anonymous said…
Propecia Low Testosterone Libido Propecia Saw Palmetto Serenoa Repens [url=http://byuvaigranonile.com]viagra[/url] Buy Plavix Online No Prescription
Anonymous said…
Original Flagyl Order Zithromax Online Without Prescription Is Zithromax Available In India Levitra From Canada Tomar Viagra Medico Canada Meds 365 [url=http://byuvaigranonile.com]viagra[/url] Comprar Propecia Original Order Keflex Online Priligy Review
Anonymous said…
Warum Levitra [url=http://buy-kamagra-jelly-online.kamagpills.com]Buy Kamagra Jelly Online[/url] Levitra Se Vende Sin Receta Viagra Venta Cordoba [url=http://viagra-cheap-online.via100mg.com]Viagra Cheap Online[/url] Acheter Amoxicillin Pilule Nist Prescrire Medicine Without Prescription [url=http://antabuse.ccrpdc.com/antabuse-pill.php]Antabuse Pill[/url] Sildenafil Citrate 100mg Best Price Kamagra Soft Chews [url=http://cial40mg.com/best-cialis-online.php]Best Cialis Online[/url] Alcobuse For Sale Achat Kamagra Generique [url=http://order-priligy-online.priliorder.com]Order Priligy Online[/url] Keflex Shelf Life Viagra Efectos Foro [url=http://viacheap.com]viagra online prescription[/url] Propecia Spermiogramma Zenegra Pills Buy [url=http://order-levitra.buylevi.com]Order Levitra[/url] Drug Interactions Between Clarithromycin And Amoxicillin
Anonymous said…
301 Moved Permanently
[url=https://www.viagrapascherfr.com/]Click here...[/url]
Anonymous said…
301 Moved Permanently
[url=https://www.viagrapascherfr.com/]Click here>>>[/url]