فشرده‌ای از سخنرانی دکتر محمد امین احمدی؛

چشم‌انداز سیاسی افغانستان پس از سال 2014

مختار‌‌‌وفایی / روزنامه‌نگار آزاد

فشرده‌ای از برداشت‌هایم از سخنرانی دکتر امین احمدی، از چهره‌های برجسته‌ی علمی کشور و رییس موسسه‌ی تحصیلات عالی ابن‌سینا، که این بحث  را در حضور نخبه‌گان، دانشجویان و اهل فکرِ ولایت بلخ، در تالارِ این موسسه در شهر مزارشریف ایراد کرد:

نخستین سوالی که در مورد سال 2014 مطرح می‌شود، این‌است که آیا واقعاً چه‌چیزی این سال را برای مردم افغانستان مهم و سرنوشت ساز ساخته است؟ عوامل روانی و یا موضوعات دیگر؟

به نظر دکتر احمدی، دو موضوع اصلی و یک موضوع فرعی، سال 2014 برای مردم افغانستان با اهمیت ساخته است.

1-    انتقال سیاسی 2- انتقال نظامی 3- انتقال اقتصادی.

انتقال سیاسی:

گردش قدرت همواره در افغانستان خونین و فاجعه‌بار بوده است، در تاریخ معاصر افغانستان، اکثریتِ زمام‌داران با کودتا و به خون نشاندن پادشاه و زمام‌دار وقت، قدرت را در دست گرفته اند. از دیدگاه دکتر‌ امین‌احمدی، برگزاری انتخابات آینده که در سال 1393 هجری شمسی و در «سال 2014» میلادی واقع می‌گردد، نخستین رویداد انتقال سیاسی است که قرار است به شکل مسالمت‌آمیز، مردمی و مشروع از یک شخص به شخص دیگر انتقال یابد.

از دیدگاه دکتر، چهار موضوع مهمی را که می‌تواند انتخابات افغانستان را تهدید کند، باید جدی گرفت:

1-    برگزار نشدن انتخابات

به باور دکتر احمدی، چالش‌های عمده‌ی از قبیل گسترش نا امنی و سایرِ چالش‌های داخلی و خارجی می‌تواند برگزار نشدن انتخابات را ممکن ساخته و این پروسه را خاموش کند.

2-     عدم شفافیت و نپذیرفتن نتایج انتخابات توسط طرف‌های بازنده.

در صورتی‌که انتخابات برگزار گردد، اما تقلب‌ها و عدم شفافیت در این روند بیشتر از دورِ قبل نمایان گردد و هراس این‌که طرف‌های بازنده در انتخابات، نتایج نهایی را نپذیرد نیز از جمله تهدیدهای احتمالی است که می‌تواند چالش‌زا باشد.

3-    عدم نهادینه شدن فرهنگ شکست

از تهدیدهای احتمالی دیگر به باور دکتر امین احمدی، این است که فرهنگ شکست هنوز در میان سیاست‌مداران افغانستان نهادینه نشده است و کسانی که در انتخابات شکست می‌خورند، به نحوی می‌خواهند شکست شان را توجیح نموده و عامل بی‌ثباتی و اخلال وضعیت شوند.

4-    خطر قومی شدن انتخابات

بحثِ دیگری که دکتر احمدی آن را به عنوان یک تهدید عنوان کرد، قومی شدن انتخابات افغانستان است. به باور وی، در صورتی که انتخابات قومی شود، حکومت دو قطبی می‌شود و سرنوشت افغانستان شبیه کشور مصر، پس از حکومت محمد مرسی خواهد شد.

تقسیم شدن مردم به دسته‌های قومی و دادن رای در محور قومیت، آغاز قومی شدن انتخابات و دو قطبی شدن حکومت را در افغانستان رقم می‌زند.

انتقال نظامی:

موضوعی دیگری که از دیدگاه دکتر احمدی، سال 2014 را برای مردم افغانستان با اهمیت ساخته است؛ انتقال نظامی از نیروهای خارجی به نیروهای داخلی است.

حضور نیروهای خارجی به رهبری ایالات متحده‌ی امریکا، طی بیشتر از یک‌دهه در افغانستان توانست، امنیت نسبی را در سراسر کشور فراهم سازد، و هم‌چنان در این مدت نیروهای امنیتی افغانستان ضمن آموزش‌های مسلکی از سوی کشورهای خارجی، صدها میلیون‌ دالر هزینه‌ی کمکی دریافت کرده است که خروج این نیروها از افغانستان در حالی‌که باورها بر این است که نیروهای داخلی هنوز، توانایی دفاع از امنیت کل کشور را ندارد، به عنوان یک تهدید و برگشت دوباره‌ی دهشت افگنان در کشور دانسته می‌شود.

از دیدگاه دکتر احمدی، نیروهای امنیتی کشور، هنوز توانایی آن‌چنانی نیافته اند که بتواند تهدیدهای بزرگ امنیتی که چشم بسوی افغانستان دوخته است را به تنهایی دفع نماید.

 انتقال اقتصادی:

کاهش و خروج نیروهای خارجی از افغانستان، می‌تواند انتقال اقتصادی را در کشور به بار بیاورد.

حضور این نیروها در افغانستان، باعث ایجاد صدها شرکت اکمالاتی، تولیدی و خدماتی گردید، این شرکت‌ها طی یک‌دهه‌ی گذشته باعث گردیده بود که هزاران افغان را به کار بگمارد  و از این طریق زمینه‌های کاریابی برای افغان‌ها، بخصوص نسل جوان فراهم گردد.

به گفته‌ی دکتر احمدی، قراردادی‌های بزرگ نیروهای خارجی با شرکت‌های بزرگ تولیدی، اکمالاتی، ترانسپورتی، مخابراتی، ساختمانی، چاپی و ... چرخ اقتصاد افغانستان را بالا برده بود و سالانه 10 الی 20 فیصد رشد سرمایه‌ی ملی را شاهد بودیم.

خروج این نیروهای از افغانستان ضمن این‌که بیکاری هزاران افغان و سقوط صدها شرکت و فابریکه را به دنبال دارد؛ افغانستان را وا می‌دارد تا منابع عایداتی دیگری را برایش جستجو کند.

از دیدگاه دکتر احمدی، دریافت و جستجوی منابع جدید عایداتی و زمینه‌های کار را ، پس از خروج نیروهای خارجی می‌توان «انتقال اقتصادی» نامید.

دکتر احمدی، پیش‌شرط استقلال اقتصادی را پس از خروج نیروهای خارجی، وابسته به انتخابات خوب و شفاف دانست.

راه‌های علاج تهدیدها:

«راهی به جز حضور در انتخابات نداریم». دکتر احمدی، علاج همه‌ی تهدیدهای احتمالی را، اراده‌ی جمعی برای حضور در پای صندوق‌های رای، بدون در نظر داشت، قوم، زبان، نژاد و مذهب می‌داند.

به باورِ آقای احمدی، تهدیدهای که ناشی از انتقال سیاسی، انتقال نظامی و انتقال اقتصادی در سال 2014، می‌شود، با حضور همگانی و اراده‌ی جمعی مردم افغانستان برای حضور در انتخابات و همچنان نظارتِ شفاف جامعه‌ی جهانی و انتخابات مشروع و مورد قبول طرف‌های شکست‌خورده‌ی انتخابات دفع گردد.

همچنان در اخیر دکتر احمدی، از دیدِ علمی دو موضوع را به عنوان راه حل‌ِ جلوگیری از قومی شدن انتخابات ارایه کرد:

-  نظام فدرالی –  نظام پارلمانی.

به باور دکتر احمدی، نظام فدرالی، مردم را بیشتر منسجم می‌کند و در این نظام از تمرکز قدرت جلوگیری می‌گردد. دکتر احمدی همچنان نظام پارلمانی را که می‌تواند از اختیارات رییس جمهور، بخصوص در عرصه‌ی عزل و نصب مقامات حکومتی بشمول، والیان، ولسوال‌ها و ... بکاهد، به عنوان نظامی که می‌تواند از قومی شدن انتخابات و دو قطبی شدن حکومت جلوگیری کند نام‌برد.

آگاهی‌دهی، تشویق مردم به حضور در انتخابات و فعالیت‌های روشنگری و روشنفکری در محیط‌های دانشگاهی، از دیگر راه‌حل‌های بود که از دیدگاه دکتر احمدی‌ می‌تواند از قومی شدن انتخابات جلوگیری نموده و در آینده شاهد انتخابات شفاف و آینده‌ی مطمین باشیم.