مانور گروه‌های مسلح غیرمسئول در شمال

پس از سرنگونی رژیم طالبان و آغاز دور جدید حکومت‌داری در افغانستان، نیروهای جهادگرا که تازه از کوه‌پایه‌ها و جنگ به شهرها آمده و شماری از آنان در نظام جدید جذب شده بودند، در پروسه‌ای تحت نام  DDR به‌ظاهر ‌خلع‌سلاح شده و از تفنگ دست کشیدند. هرچند گفته شد که رهبران جهادی و چریک‌های جنگجوی آنان تسلیحات جنگی‌شان را برای رسیدن به امنیت و آرامش این سرزمین به زمین گذاشتند، اما روی دیگر قضیه عقده‌های به‌جا‌مانده از جنگ‌های تن‌به‌تن و همدیگر‌کشی‌هایی بود که بنا بر هر‌دلیلی میان آنان اتفاق افتاده و خون‌های زیادی را بر زمین ریخته بود‌. این عقده‌ها هرچند مدتی زیر غبار مصلحت پنهان بود، اما اکنون که تمرین دمکراسی برای شماری از ‌بقایای تنظیم‌های جهادی‌‌ سودمند واقع نشده، دوباره دست به سلاح برده و هر‌روز همگام با سایر دهشت‌گران، ناآرامی و نا‌امنی می‌آفرینند.

اکنون تهدید گروه‌های مسلح غیرمسئول که در واقع تفنگ‌دارانِ غیر‌رسمی احزاب سیاسی‌اند و از حمایت بالقوة رهبران و قدرتمندان حکومتی نیز برخوردار‌ند، کمتر از تهدید طالبان و سایر گروه‌های دهشت‌افگن که هر‌روز فاجعه می‌آفرینند، نیست‌.

شمال افغانستان یکی از محورهای تقابل میان احزاب عمدة سیاسی در کشور است؛ احزابی که در دوره‌های مختلف نقش‌های برجسته‌ای در تعیین سرنوشت کشور داشته و از توان نظامی و اجتماعی وسیعی ‌برخوردار بوده‌اند.

پس از سال ۱۳۸۹ و کلید‌خوردنِ ناآرامی‌ها در شمال افغانستان، گروه‌های جهادگرای سابق، به سربازگیری و سر‌و‌سامان‌دادن به گروه‌های کوچک مسلح آغاز کردند و برای بقای‌شان مجبور به دست‌بردن به ماشة اسلحه شدند. اکنون که طالبان، گروه‌ حقانی، ستیزه‌جویان آسیای میانه و عناصر وابسته به داعش، به‌عنوان تهدیدهای با‌لقوه علیه دولت افغانستان مطرح‌اند، حضور روزافزون یاغی‌هایی که خودشان را به رهبران مطرح جهادی و تنظیم‌های سیاسی نسبت می‌دهند، نیز یکی از نگرانی‌های جدی و تهدیدهای خطرناک می‌تواند شمرده شود.

گسترش تقابل میان احزاب سیاسی، حکومت‌های محلی ملک‌الطوایفی در شماری از ولایات و ولسوالی‌ها، رقابت‌های محلی و شکاف میان اقوام، زمینه‌ را برای بازی‌های مسلحانة گروه‌های تفنگ‌دار غیرمسئول با زندگی مردم مساعد ساخته است.

حزب اسلامی حکمتیار، جمعیت اسلامی، جنبش اسلامی‌ و وحدت اسلامی، شامل احزابی می‌شوند که هرکدام آنان شماری از گروه‌ها و افراد مسلح غیرمسئول را در ولایات مختلف افغانستان مدیریت می‌کنند.‌ تقابل میان برخی از این احزاب سیاسی‌ مانند جنبش و جمعیت، هم‌چنان تضادهای قومی و گروهی در‌ شماری از مناطق شمالی افغانستان، بخش عمده‌‌ای از ناآرامی‌های اخیر را رقم می‌زنند.

کندز، سرپل، فاریاب، بغلان، جوزجان و بلخ، از جمله ولایاتی‌اند که در تبِ ناآرامی‌های ناشی از حضور تفنگ‌داران غیرمسئول می‌سوزند. منابع امنیتی در ولایات شمال، تهدیدهای گروه‌های دهشت‌افگن را قابل پیش‌گیری اما تهدیدات گروه‌های مسلح غیرمسئول را خطرناک و در برخی از موارد پیش‌گیری آن را ناممکن توصیف کرده‌اند.

در تازه‌ترین مورد، محمدعمر صافی، والی ولایت کندز هشدار داده است که اگر وزارت داخله برای مهار گروه‌های مسلح غیرمسئول در این ولایت اقدامی نکند، او از مقام‌اش استعفا خواهد داد.

والی کندز گفته است که گروه‌های مسلح غیرمسئول در ولایت کندز از سوی رهبران و قدرتمندان مشخص حمایت می‌شوند و اکثر‌ اختطاف‌ها، گروگان‌گیری‌ها و قتل‌های هدف‌مند را در کندز همین گروه‌ها رهبری می‌کنند. هم‌چنان در تازه‌ترین مورد، پنج تن در ولایت بلخ ‌توسط یکی از گروه‌های مسلح غیرمسئول که در ولسوالی شولگره این ولایت فعالیت دارند، ربوده شده و تاکنون از سرنوشت آنان اطلاعی در دست نیست.

منابع امنیتی یکی از عوامل افزایش آمار اختطاف، ترور، گروگان‌گیری و قتل‌های هدفمند در ولایات شمال را حضور روز‌افزون گروه‌های مسلح غیرمسئول دانسته و تداوم این وضعیت را برای شهروندان و دولت خطرناک می‌دانند. با گرم‌شدنِ هوا، احتمالِ افزایش حملات گروه‌های دهشت‌افگن و تلاش آنان برای دامن‌زدن به نا‌امنی در کشور نیز وجود دارد. تقابل میان احزاب سیاسی و استفاده از گروهک‌های مسلح غیرمسئول علیه منافع همدیگر، بی‌بند‌و‌باری و دهشت‌آفرینی این گروهک‌ها در میان مردم و افزایش شکاف‌های قومی و مذهبی، می‌توانند به‌عنوان ‌ابزارهای کارآمد در راه اهداف گروه‌‌های دهشت‌افگنی مورد استفاده قرار گیرند.

در چنین اوضاع آشفته که نیروهای دولتی سرگرم مبارزه با دهشت‌افگنان داخلی و خارجی از جمله عناصر وابسته به داعش‌اند، یگانه راه ممکن برای خنثاسازی گروه‌های مسلح غیرمسئول و کوتاه‌کردنِ دست آنان از یخنِ دولت و مردم، اقدام جسورانة رهبران تنظیم‌های سیاسی و قدرتمندان حکومتی است که به نحوی از این گروه‌ها برای سرکوب مخالفان سیاسی و بقای قدرت‌شان استفاده می‌کنند 

نویسنده: مختار وفایی

(سرمقاله روزنامة جامعه‌باز

مختار وفایی، روزنامه‌نگار شجاع سال افغانستان شد

شهزاده سمرقندی- رادیو زمانه

روزنامه‌نگاری از ولایت بلخ در شمال افغانستان، به عنوان روزنامه‌نگار شجاع سال گذشته افغانستان برگزیده شد.

مختار وفایی که برای دریافت جایزه «شجاع‌ترین روزنامه‌نگار سال» از بلخ به کابل دعوت شده بود، هنگام دریافت این تندیس سخنرانی کرد.

مختار وفایی در حال دریافت تندیس خبرنگار شجاع سال 1393

او در سخنان خود گفت: «وضعیت اطلاع‌رسانی در ولایت‌های دور دست کشور روبه وخامت است و در این ولایت‌ها، خشونت و کشیدن خط‌های قرمز برای اطلاع‌رسانی سالم، از سوی افراد زورمند، خطری برای آزادی بیان به حساب می‌آید.»

سازمان «نی» که حمایت‌کننده رسانه‌های آزاد در افغانستان است، در پی بررسی و نظرسنجی یک ماه و نیمه درباره شجاع‌ترین روزنامه‌نگار سال که به صورت آنلاین برگزار شد، روز سه‌شنبه چهارم فروردین/ ۲۴ مارس، نتیجه را در مراسمی عمومی در کابل اعلام کرد.

مختار وفایی از میان ۱۳ روزنامه‌نگار محلی که برای این نظرسنجی نامزد بودند، با ۹‌هزار و ۱۳۲ رأی اول شد. نجیم رحیم، روزنامه‌نگاری از ولایت قندوز هم با ۷‌هزار و ۹۴۴ رأی،نفر دوم شد.

مختار وفایی سال گذشته به دلیل گزارش‌هایی که نوشته بود، از جانب افراد نامعلوم و نقاب‌پوش مورد لت و کوب و تهدید مسلحانه قرار گرفت.

او در جامعه مدنی و در میان فعالان حقوق بشر افغانستان، چهره‌ای شناخته شده است و با وجود تهدیدهای مداوم به فعالیت‌های خود ادامه داده است.

موضوع‌ بیشتر گزارش‌های مختار وفایی، فساد مالی، امنیت در شمال افغانستان و پشت‌پرده‌ حکومت‌داری و عوامل ناامنی است.

او از شمال افغانستان گزارش‌هایی برای روزنامه «جامعه باز» در کابل می‌نویسد و مدیر هفته‌نامه «هویدا» در مزار شریف است.

صابر فهیم، گزارشگر ارشد سازمان «نی»، در مراسم قدردانی از روزنامه‌نگاران شجاع افغانستان گفت: «این نخستین بار است که از خبرنگار شجاعی که مورد خشونت قرار گرفته، قدردانی می‌شود.»

رادیو زمانه با این روزنامه‌نگار افغانستانی که در راه برگشت‌ از کابل به بلخ بود، گفت‌وگویی انجام داده است و از احساس او هنگام دریافت این جایزه و برنامه‌های آینده‌اش پرسیده است.

مختار وفایی در این گفت‌وگو، جایزه‌اش را به قربانیان راه آزادی بیان در افغانستان تقدیم کرد.

درباره سازمان «نی»

سازمان «نی» برای توانمند‌سازی رسانه‌های آزاد و تعمیم آزادی بیان در داخل افغانستان فعالیت می‌کند و تلاش دارد که هر سال با قدردانی از روزنامه‌نگاران شجاع محلی، زمینه‌ بالا بردن انگیزه آن‌ها را برای پوشش مسائل حاد اجتماعی فراهم کند.

این سازمان در تارنمای خود با اعلام شماره‌های تماس، از شاهدان خشونت علیه روزنامه‌نگاران و کارمندان رسانه‌‌ها خواسته است تا با آن‌ها تماس بگیرند و گزارش بدهند تا با دیده‌بانی و ثبت این آمار، آزار و اذیت روزنامه‌نگاران در افغانستان کاهش یابد و این سازمان بتواند در صورت نیاز و به هنگام خطر، برای کمک به روزنامه‌نگاران اقدام کند.

27 حوت

بنا بر روایتی 27 حوت روز خبرنگار است.

سال گذشته در چنین روزهایی به جرمِ اطلاع‌رسانی و بیانِ حقِ آزادی ام، از سوی یک جنایت‌پیشة جنگ‌سالار مورد حملة مسلحانه قرار گرفتم.  حوالی هشت شب بود و از دانشگاه بسوی خانه بر می‌گشتم. چهار موترسایکیل‌سوار اطرافم را گرفتند و میل تفنگچة را بر پیشانی ام گذاشتند...در آن لحظه نمی‌دانم به چه فکر می‌کردم... فقط بیاد دارم که چندبار اطرافم دیدم که شاید کسی به کمک‌ام بیاید...با صورتِ خون‌آلود به زمین خوردم و در خیابان بجز تاریکی و تنهایی کسی بسویم دست دراز نکرد.

من از کودکی تا یک‌سال قبل بروی بستر شفاخانه نیافتاده بودم. افتیدن بروی بستر شفاخانه با صورت و پیراهنِ خون‌آلود و بی‌آنکه پدر، مادر، برادر و خواهری در کنارت داشته باشی دشوار است...اما من در آن لحظه موجی از حمایت و همراهی هم‌مسلکان و دوستان‌ام را داشتم...نیرو گرفتم و تا امروز هم‌چنان استوار در این راه ایستاده و برای هر روز بهتر از دیروز بودن تلاش می‌کنم!

هرچند پس از رویداد، به مسوولان محلی عرض مان را رسانیدیم، اما کاری از دست آنان ساخته نشد. یک‌سال از آن شبِ ظلمت می‌گذرد، من تمامی نشانه‌ها و مشخصات عاملین حمله بجانم را به مسوولان دست اول امنیتی داده بودم، اما آنان کاری نکردند و من هنوز نمی‌توانم از این جنایت‌پیشة خون‌آشام نام ببرم، چون هنوز اسلحه بدست دارد و قدرت‌مندتر از دیروز است.

رحیمی در آن زمان فرمانده امنیه بلخ بود، مرا به تنهایی در حضور طلبید و برایم گوشزد کرد که: دنبال این قضیه نگرد، آن شخص پیش ما چندین دوسیه دارد. بارها جلب کرده‌ایم اما زور ما به او نمی‌کشد...فقط مواظب جان و زندگی‌ات باش.

غرض از عرضِ این دردنامه این بود که بگویم، سال گذشته در آستانة 27 حوت تنها پیشانی و پیراهنم خونین بود، اما ام‌سال مسلک، حق و آزادی همه خبرنگاران خونین است. سال گذشتة میلادی و سال جاری خورشیدی،خونین‌ترین سالِ خبرنگاران در افغانستان بود و این‌روزها نیز، دشواری‌ها، محدودیت‌ها و خشونت‌ها علیه خبرنگاران به شدت در حال گسترش است. حکومت وحدت ملی، با چند ماهی که از آن می‌گذرد، تیشه‌های محکمی تاکنون  بر ریشة آزادی بیان کوبیده است.

با این همه؛

راهی را که تاکنون آمده ایم، هم‌چنان استوار و محکم ادامه می‌دهیم!

مختار وفایی

در شهر فرزند دانای میهن چه می‌گذرد؟

اشاره: بلخ در چهره‌ی طناز، لباس شیک و واژه‌های عیارانه‌ی استاد عطا خلاصه نمی‌شود. این‌جا تراژیدی‌های نا انسانی زیاد است که شاید از چشم این عیار خراسانی پنهان نگهداشته می‌شوند.

به عنوان یک شهروند از آقای نور که کارهای نیکی در کارنامه‌اش ثبت است، می‌خواهم دوربین‌های نظارت‌اش را بر ادارات مهمی هم‌چون صحت‌عامه و شهرداری بیناتر ساخته و اجازه ندهد، غفلت، بی‌توجهی، بی‌کفایتی و مردم‌آزاری این نهادها، کارنامة‌اش را لکه‌دار سازد.

« این شخص را که می‌بینید قطب‌الدين نام دارد. از ساعت ده بجه امروز شنبه 23حوت در شفاخانه ملکی مزار شریف بخاطر عملیات اپندیکس بستر می‌باشد. شخصی بنام داکتر اسدالله شارق نوکری می‌باشد اما در شفاخانه حاضر نیست و شاگردانش بخاطر تکمیل معاینات از قبیل معاینات تلویزیونی، اکسری، خون و غیره چندین مراتبه مریض مذکور را بیرون از شفاخانه در جاهای مشخص سرگردان نمودند و هریک شان شفاخانه مشخص شخصی را آدرس می‌دهند. سرانجام داکتران حاضرمریض را ساعت 3بجه روز داخل عملیات‌خانه بردند اما بدون عملیات بیرون آوردند. چراکه داکتر شارق از طریق تلفون اجازه عملیات را نداد برای داکتران. گفته درختم معاینه‌خانه خودم میایم و عملیات می‌کنم تا اینکه روده اپندیکس مریض کفید!!!

خلاصه ساعت 9 بجه شب مریضانی که به داکترها پول وعده می‌دادند بدون نوبت عملیات می‌شدند. این بی عدالتی را به ریس شورای ولایتی و حاجی صاحب عبده شکایت کردیم گپ های سختی برای داکتران گفت اما همو درک وهمو خرک بود. چرا که حس بشر دوستی وجود نداشت سر انجام ساعت 11بجه شب از داکتر انستیزی بنام دگروال سوال کردیم که مریض را به عملیات خانه بیاریم با لحن رکیک دشنام داد سرانجام مریض را دریکی از شفاخانه‌های شخصی انتقال دادیم فعلاً تحت عملیات جراحی قرار دارد خلاصه کلام در شفاخانه ملکی مزار شریف اصلا دلسوزی وجود ندارد، یاغی گری ، بی مسئولیتی وفساد بی داد میکند مردم بیچاره حیران است که شکایت خود را به کجا بکند...»

از صفحه Noor Mohd Tapish