در مورد یکی از کُهن‌ترین شهرهای جهان که در ولسوالی شولگره ولایت بلخ موقعیت دارد چه می‌دانید؟

تا کنون در تمامی ساحات کوهستانی و باستانی درۀ‌گز (شولگره) تحقیق‌های باستان‌شناسانه صورت نگرفته است. اما به شمول ده‌ها موارد آثار باستانی که بصورت خودسرانه از سوی مردم و قاچاقچیان کشف و فروخته شده، یک اثر مهم تاریخی در سال ۲۰۰۷ میلادی توسط باستان‌شناسان فرانسوی و افغان کشف و به ثبت رسید. 

بلخ، از نخستین شهرهای جهان به شمار می‌رود که تاریخ آن به درازای تاریخ مدنیت و شهرنشینی بشر است.

جمشید شهر که در کوه چشمه شفا موقعیت دارد، با قدامت بیش از ۲۵۰۰ سال که مربوط به عصر امپراتوری هخامنشی‌ها می‌شود نیز به لحاظ تاریخی، از کُهن‌ترین شهرهای جهان است.

 بنابر موجودیت جمشید شهر در کوه چشمه شفا، در برخی از موارد درۀ‌گز را به نام جمشیدشهر نیز یاد می‌شود.

 در سال ۲۰۰۷ میلادی، باستان شناسان فرانسوی و افغان، که در حومه‌های ولایت بلخ مصروف کشف و شناسایی آثار باستانی بودند، در چشمه شفای درۀ‌گز به بقایای شهری برخوردند که برخی‌ها، آن را نخستین شهر جهان نامیده ‌اند.

«رولان بزنوال»(Roland Besenval)  مدير هيئت باستان شناسي فرانسوي در افغانستان،گزارش داد که بقایای یک شهر باستانی دوره هخامنشی در ولسوالی «درۀ‌گز» ولایت باستانی بلخ درسال ۱۳۸۷خورشیدی کشف و شناسایی شد. به باور کارشناسان قدامت این شهر به دو هزار و پنج صد سال در عصر هخامنشی‎ها می‌رسد.

 از تحقیقات این گروه باستان‌شناس چنین استنباط می‌شود که کهن‌ترین آتشکده و شهر در حاشیه رود بلخ (رودخانه درۀ‌گز) در نزدیکی چشمه شفا در عصر هخامنشی‌ها ساخته شده باشد.

 این شهر با دیواری با ارتفاع پانزده متر و ضخامت نُه  متر محصور می‌باشد و بخش جنوبی شامل قلعه نظامی است. چنین به نظر می‌رسد که قسمت پایین دیوار از سنگ و بالای آن از خشت خام ساخته شده که طول و عرض هر خشت ۴۰ سانتی‌متر و ضخامت آن ۱۰ سانتی‌متر می‌باشد. ساختمان آتشکده در بخش مسکونی شهر از سنگ ساخته شده و قسمت بالایی آن اختصاص به افروختن آتش داشته است.

هخامنشیان از سال ۵۵۰ تا سال ۳۳۰ قبل از میلاد در باکترا(بلخ کنونی) و ایران قدیم حکومت کردند و بخش وسیعی از دنیای قدیم را تحت تسلط خود داشتند.

فیلیپ مارکیس باستان‌شناس فرانسوی می‌گوید که جمشیدشهر یک‌بار در پی حمله گسترده و بی رحمانه اسکندر کبیر در سال‌های ۳۳۴ قبل از میلاد ویران شد و بار دیگر در اثر تهاجم چنگیزخان در سال ۱۲۲۰ میلادی بر بلخ که نیروهای تحت فرمانش از درۀ‌گز عبور نمودند ویران گردید.

پژوهشگران  حین بازرسی تندیس‌های سنگی پهلوانان یا پادشاهان سوارکار که در حال نبرد با کرگدن یا اژدهایی غول‌پیکر استند.

منبع: کتاب دره گز باستان، نوشته مختار وفایی