پرچم‌داران جدید جنگ در شمال، هشداری که جدی گرفته نشد

مختار وفایی

 شمال افغانستان این‌روزها، در تبِ یاغی‌گری ‌هزاران مرد مسلح غیرمسئول و تحرکات روزافزون گروه‌های تروریستی از جمله تروریستان ازبیکستانی وابسته به گروه داعش ـ‌گروهی که در هم‌پیمانی با طالبان و برای داعش فعالیت می‌کنندـ می‌سوزد.

با اتفاقاتی که از آغاز سال روان خورشیدی  درحوزۀ شمال در کل و ولایات فاریاب، سرپل، کندز و بدخشان به‌ طور مشخص به وقوع پیوست،این مساله ثابت شد که این حوزه جغرافیایی در حال تبدیل‌شدن به کانون جدید جنگ و ناآرامی در افغانستان و منطقه است. از یک‌سال بدینسو پروسة جابجایی و ایجاد لانه‌ برای تروریست‌های منطقه‌یی در شمال بصورت آشکار جریان دارد و در زمستان سال 1393 بارها گزارش داده شد که صدها تروریست ازبیکستانی که قبلاً در وزیرستان پاکستان آموزش‌های نظامی، رزمی و اسلامی فرا گرفته‌، اکنون با خانواده‌های‌شان در ولایت‌های مهم و استراتژیک شمال از جمله فاریاب، سرپل، جوزجان و بغلان جابه‌جا شده و مصروف زمینه‌سازی برای حضور بیشتر نیروهای وابسته به داعش به ولایات شمال‌اند. این تروریست‌ها، مراکز آموزشی نظامی و رزمی را در نقاط مختلف شمال از جمله دشت لیلی و دشت بایغور ولایت جوزجان، ولسوالی‌های المار و قیصار ولایت فاریاب، ولسوالی کوهستانات ولایت سرپل و ولسوالی های دشت ارچی و چاردره کندز ایجاد کرده و به نیروهای طالبان و افراد تازه‌جذب‌شده در صفوف‌شان ‌مهارت‌های ماین‌سازی، ماین‌گذاری و استفاده از سلاح‌های ثقیله ‌می‌آموزند‌. با وجود این همه اطلاع‌رسانی و موجودیت شواهد و آدرس‌های کافی نزد ارگان‌های امنیتی، هیچ‌گونه اقدام سرکوب‌گر از سوی دولت علیه این گروه‌های تبهکار و تروریست گرفته نشد تا بلاخره‌ شمال را در لبة پرتگاه کشاند.

شماره 105 هفته‌نامه هویدا

آنچه تاکنون در افغانستان تجربه نشده، حضور جنگجویان و تروریستان زن از کشورهای منطقه در این کشور بوده است. اکنون وضعیت در شمال بجایی رسیده است که صدها زنِ جهادی در کنار مردان‌شان در برخی از ولایت‌های شمالی افغانستان مصروف فعالیت‌های دهشت‌افکنی‌اند. این زنان جهادی، در قریه‌ها و خانه‌های تحت نفوذ‌شان به تبلیغ ‌جهاد پرداخته و زنان قریه‌ها را تشویق می‌کنند تا مردان و فرزندان‌شان را به جنگ علیه نیروهای خارجی و دولت افغانستان اعزام کنند.

حاجت، فرزانه و فتانه، سه تن از زنان جهادی ازبیکستانی‌ بودند که در اوایل ماه جنوری، از کمربند امنیتی شهر میمنه در حالی که مجهز به واسکت‌های انتحاری بودند، توسط نیروهای امنیتی فاریاب بازداشت شدند. این زنان که سنین آنان میان ۲۸ الی ۳۵ گزارش شده است، می‌خواستند با ورود به شهر میمنه، پس از به‌دست‌آوردن اطلاعات دقیق از مراکز نظامی و مهم، حملات انتحاری را در داخل شهر سازماندهی کنند. نمونة دیگر آن بازداشت بیشتر از بیست تن از اعضای گروه جندالله از بدخشان بود که دوماه قبل توسط نیروهای امنیتی گرفتار شد که  گروگان‌گیری 31 شهروند افغانستان را در پی داشت.

منابع در ولایات شمال می‌گویند که پول هنگفت و مهارت‌های تروریستان ازبیکستانی در نبردهای گوریلایی، باعث شده است که آنان خط مقدم جنگ را رهبری کرده و از طالبان افغان به‌عنوان سرباز و جنگجو استفاده کنند. منابع امنیتی هم‌چنان تأیید کرده‌اند که تروریستان ازبیکستانی که تاکنون در شمال افغانستان می‌جنگند، بقایای تحریک اسلامی ازبیکستان به رهبری طاهر یولداش‌اند که اکنون نیز همین جریان، مسئولیت انتقال خانواده‌های ازبیکستانی را که اکثراً وابسته به گروه تحریک اسلامی ازبیکستان‌اند، بر عهده دارد. به نقل از این منابع، داعش با علاقه‌ای که به نفوذ در کشورهای آسیای میانه دارد، با تقویت گروه تحریک اسلامی در شمال افغانستان، می‌خواهد نفوذ‌ش را در مرزهای آسیای میانه گسترش داده و عَلَمِ جنگ را از دست طالبان بگیرد.

تغییر شیوة جنگ از حملات چریکی به حملات تهاجمی و لشکری و تغییرات وسیع در سطح تشکیلات رهبری و فرماندهان نظامی طالبان از دیگر برنامه‌هایی است که با راه اندازی عملیاتی بنام «عزم» در جریان جنگ‌های طالبان با نیروهای امنیتی مشاهده شده است.  در عین آنچه آشکار است نفوذ رو به گسترش تروریست‌های ازبیکستانی وابست به گروه جندالله در شمال افغانستان است. این گروه چند ماه قبل با پخش اعلامیه‌یی با داعش بیعت کرد و اکنون اعضای این گروه تروریستی به عنوان نمایندگان داعش در منطقه عمل می‌کنند. منابع امنیتی در شمال افغانستان، با هشدار در مورد بی‌توجهی  مقامات مرکزی به اوضاع جاری در شمال، می‌گویند در صورت تداوم این وضعیت، داعش در شمال و طالبان در جنوب مسلط خواهند شد.

تغییر مسیر در جنگِ شمال

جنگ در کندز فروکش کرده، طالبان شکست خورده و ایستادگی نیروهای امنیتی افغان، آنان را از رسیدن به خواست‌های بهاری شان نا امید ساخته است.  جنگ اکنون تغییر مسیر داده و گروه‌هایی از تروریست‌های داخلی و منطقه‌یی از ولایت‌های مختلف شمال وارد بغلان شده اند. تحرکات این گروه‌ها طی چند روز گذشته در بغلان نیز با جواب دندان‌شکن نیروهای امنیتی به فرماندهی جنرال امین‌الله امرخیل مواجه شده است. 

گروه‌هایی از جمله افراد قدرتمند وابسته به حزب اسلامی از مدت‌ها در تلاش اند تا جنرال امرخیل را وادار به استعفا و یا از فرماندهی این ولایت برکنار کنند. امرخیل رفتار بی‌رحمانه‌یی در مقابل تروریست‌ها و گروه‌های جنایت‌کار دارد و طی بیشتر از یک‌‌سال گذشته، بساط بسیاری از گروه‌های رهزن، اختطاف‌چی، بچه‌باز، تروریست و دهشت‌گری را از بغلان برچیده است.  باری از یک مقام ارشد وابسته به حزب اسلامی در بغلان در مورد چرایی مخالفت شان با امرخیل پرسیده بودم. او بمن گفت: «جنرال امرخیل در ناآرامی‌های بغلان دست دارد.»

امرخیل با رد این ادعا گفته بود، این اتهام خنده‌آور، در پاسخ به سرکوب شدنِ گروه‌های رهزن و دهشت‌گری است که از آنان دستور می‌گیرند. امرخیل بارها با صراحت از اعضای پارلمان، جنرال‌های پایتخت‌نشین، اعضای شورای ولایتی و قدرتمندان محلی که در نآآرامی‌ها و خلاف‌ورزی‌ها در بغلان دست داشته اند نام‌برده و به آنان هشدار داده است که از رفتارهای مافوق قانون شان دست بردارند.

دقیقاً در همین روزهایی که بغلان نیازمند امرخیل است، تلاش دست‌های قدرتمندی در درون نظام برای کنار زدنِ امرخیل از فرماندهی امنیه بغلان شدت یافته و نشر خبرهای مبنی بر برکناری او، موج نا امیدی مردم و قوت‌گرفتن تروریست‌ها را به همراه خواهد داشت.من بارها با جنرال امرخیل مصاحبه داشته ام، جرئت او به عنوان یک فرمانده، در گفتنِ حقایق به یک روزنامه‌نگار برایم ستایش‌ برانگیز است. من مطمئنم که مردم شمال، تلاش‌ها و فداکای‌هایی فرماندهان و مبارزانی را که این‌روزها از رسیدنِ دست‌های ناپاک تروریست‌ها به یخن شان است جلوگیری می‌کنند، هیچ‌گاه فراموش نخواهند کرد.

مختار وفایی

جنگ عادلانه با شمالِ ناآرام

آنچه امروز در شمال جریان دارد، نتایج برنامة سنجیده شدة شبکه‌های استخباراتی و تروریستی در تبانی با مهره‌های کلیدی حکومت طی چند سال اخیر است که در پیِ عادلانه‌سازی جنگ در افغانستان صورت می‌گیرد.

(1  این روند از ترور و تبدیلی چهره‌های ضد طالب از سطح رهبری نیروهای امنیتی و ادارات ملکی در شمال و جابجایی مهره‌های «طالب‌پرور» از سال 2009 آغاز شد که قربانیان زیادی تاکنون گرفته است.

جنرال داوود، جنرال شاه جهان نوری، جنرال سید خیلی و ...از قربانیانِ برجسته‌یی این روند بودند. مراد علی‌مراد، فرمانده قول اردوی 209 شاهین، جنرالی که به بی‌رحمی در مقابل طالبان مشهور است نیز از قربانیان این روند است. او در مدت ماموریت‌اش در شمال، طالبان را به شدت سرکوب کرد و بدنبال آن، حامدی کرزی او را به ماموریتی در کابل گماشت که دستش از شمال کوتاه شد.

(2 پس از ترور و تبدیلی چهره‌های ضد طالب در شمال، مهره‌هایی در نقش مدیریت و رهبری روند انتقال جنگ به شمال جابجا شدند. زلمی ویسا، فرمانده اسبق قول اردوی 209 شاهین، عبدالنبی الهام، فرمانده اسبق امنیه فاریاب، حاجی غلام سخی، والی اسبق کندز، نمونه‌های اندکی از چهره‌هایی اند که در جابجایی و انتقال جنگ و جنگجویان طالبان در شمال نقش رهبری را داشته اند.

- همکاری زلمی ویسا با شبکة حقانی و طالبان بصورت مستند از رسانه‌های بین‌المللی نشر شد که از سوی حکومت نادیده گرفته شد.

- عبدالنبی الهام، از فرماندهان ارشد رژیم امارت اسلامی بود که به مقام فرماندهی امنیه فاریاب رسید و در مدت دوسال ماموریت‌ حکومتی اش، طالبان را در این ولایت تقویت کرد.

- حاجی غلام‌سخی، نزدیک به یک‌‌سال والی کندز بود. او یک خان و ارباب محلی در بغلان و از فرماندهان ارشد حزب اسلامی و طالبان در رژیم امارت اسلامی بود. سال گذشته در جریان نبردهای شدید طالبان با نیروهای امنیتی، محموله‌های غذایی و تسلیحاتی که او به طالبان می‌فرستاد بصورت مستند از سوی نیروهای امنیتی در کندز توقیف شده بود.

این‌ها تنها سه نمونة کوچک از ماموران بلندپایة حکومتی که برای تقویت و رهبری طالبان در شمال گماشته بودند هستند. وضعیت کنونی شمال، به ‌یکبارگی اتفاق نیافتاده است. برنامه‌یی است مهندسی شده روی میز حکومتی‌هایی ارگ‌نشین که خواهان عادلانه‌سازی جنگ در افغانستان هستند.

مختار وفایی

که در چمن همه گلبانگ عاشقانه‌ی توست

خانة شعر برگزار کرد:

برنامه‌ی ادبی‌ برای ارج‌گزاری به دستاوردهای دو شاعر و خبرنگار بلخی، حکیم علی‌پور (برنده‌ی جایزه‌ی سوم شعر خبرنگاران در تهران) و مختار وفایی (برنده‌ی عنوان خبرنگار شجاع سال 93 کشور).

برنامه بعد از ظهر روز چهارشنبه 19 حمل 1394، در تالار کمیسیون مستقل حقوق بشر با حضور شاعران، فرهنگیان، استادان دانشگاه، فعالان جامعه‌ی مدنی و خبرنگاران برگزار گردید. آقای داوود ناجی نویسنده و روزنامه‌نگار افغانستانی ساکن لندن، برهان ابدالی نویسنده‌ی افغانستانی ساکن فنلند و حسین ساعی از فرهنگیان پیش‌کسوت ساکن دنمارک، مهمانان ویژه‌ی این برنامه بودند.

برنامه به شرح زیر اجر گردید:

ـ نیلوفر لنگر (شاعر و روزنامه‌نگار)، برنامه را گردانندگی کرد.

ـ تقی واحدی (نویسنده و پژوهشگر)، در مورد برنامه و اهمیت دستاورد دو شاعر و خبرنگار بلخی (حکیم علی‌پور و مختار وفایی) سخنرانی کرد.

ـ صادق عصیان (شاعر و استاد دانشگاه)، ضمن صحبت‌ در مورد وضعیت فرهنگی بلخ، در پیوند به درگذشت نابه‌هنگام استاد محمدعمر فرزاد سخن گفت و آن را ضایعه‌ی بزرگی برای اهالی فرهنگ و ادبیات کشور دانست.

ـ نورآغا شریفی (مسئول دفتر نی در ولایت بلخ)، در مورد چگونگی برگزاری پروسه انتخاب شجاع‌ترین خبرنگار سال 1393 افغانستان صحبت کرد.

ـ داوود ناجی (نویسنده و خبرنگار)، در مورد وضعیت فرهنگ و کار خبرنگاری در افغانستان سخن راند.

ـ برهان ابدالی (نویسنده)، در باره‌ی گذشته‌ی فرهنگی بلخ و خاطرات خویش در این شهر سخن زد.

ـ حکیم علی‌پور (شاعر و نویسنده) در مورد کارهای ادبی‌اش و فعالیت‌های فرهنگی بلخ صحبت کرد و به شعرخوانی پرداخت.

ـ مختار وفایی (شاعر و روزنامه‌نگار) در مورد مشکلات کار خبرنگاری در افغانستان و تهدید‌هایی که خبرنگاران با آن روبه‌رو هستند، صحبت کرد و شعر خواند.

ـ عارف بسام، شعرخوانی کرد.

ـ اشرف آذر، شعرخوانی کرد.

ـ مصطفی هنرجو، با چند آهنگ زیبا برنامه پنجره‌ی برنامه را بست.