نمایندگان دولت افغانستان و گروه طالبان در ماه سپتامبر سال 2020، در شهر دوحه مقابل هم نشستند تا در مورد سرنوشت افغانستان گفتگو کنند. آغاز مذاکرات، امیدهای زیادی را در میان شهروندان افغانستان رقم زد و روزنه‌ای را برای خاموش تفنگ‌ها باز کرد، اما این امیدواری در همان روزهای نخست با دوام جنگ و بن بست در مذاکرات، به نا امیدی مبدل گشت.
دستکم از چهار ماه
بدینسو، گفتگو میان هیات مذاکره کننده دولت افغانستان و گروه طالبان متوقف است و
در حالی که روند خروج نیروهای خارجی از افغانستان ادامه دارد، موج حملات طالبان به
روستاها و شهرها نیز افزایش یافته است.
در حالی که گفتگوها در دوحه متوقف است، سرنوشت کنفرانس استانبول نامشخص مانده و جنگ در بیشتر از بیست ولایت افغانستان شعله‌ور شده، اشرف غنی به ایجاد حکومت انتقالی چراغ سبز نشان داده است.
«آمادۀ قربانی و
مصالحه هستم»
اشرف غنی در مقاله‌ای
که به تاریخ چهارم ماه می در مجۀ فارن افرز (Foreign Affairs)، منتشر شد، نوشت که «طرف‌ها باید روی ایجاد یک اداره انتقالی
گفتگو کنند و به نتیجه برسند.»
اشرف غنی در مورد دولت
انتقالی گفته است: «دوره
این دولت انتقالی باید کوتاه مدت باشد و به محض اینکه انتخابات ریاست جمهوری،
پارلمانی و محلی، رهبری جدید را انتخاب کرد، به پایان برسد».
اشرف غنی همچنان تصریح کرده است که خودش در انتخاباتی که توسط
حکومت انتقالی برگزار می‌شود شرکت نمی‌کند و حاضر است قبل از پایان رسمی دوره فعلی
ریاست جمهوری‌اش استعفا بدهد.
شاه‌حسین مرتضوی مشاور ارشد رئیس جمهور افغانستان در امور فرهنگی، در صحبت با
زمانه می‌گوید که اشرف غنی نقشۀ راه صلح دارد و آنچه را در مقاله‌اش توضیح داده،
بخشی از این نقشه است. مرتضوی می‌افزاید: «رئیس جمهور غنی، یک نقشۀ واضح برای
رسیدن به صلح دارد و در این نقشه مکانیزم مشخصی برای مذاکره، تفاهم، روش انتقال قدرت و آیندۀ افغانستان ترسیم شده
است.»
مرتضوی می‌گوید که اشرف غنی به شکل‌گیری حکومت انتقالی که بتواند قدرت را به
یک حکومت منتخب بسپارد اعلام آمادگی کرده است، اما برای رسیدن به این مرحله، پیش
شرط‌هایی دارد که آتش بس دایمی یکی از آن‌هاست.
مشاور فرهنگی رئیس جمهورغنی می‌گوید که طالبان هیچ‌گونه طرح و برنامۀ مشخصی برای آینده افغانستان ندارد و نمایندگان این گروه، در مذاکرات و گفتگوهایی که تاکنون صورت گرفته، فقط به صورت مبهم گفته اند که خواهان برپایی یک نظام اسلامی استند، در حالی که این نظام فعلاً در افغانستان وجود دارد.
خروج نیروهای خارجی از افغانستان: فرصت یا خطر؟
با این حال اشرف غنی در مقاله‌اش تذکره داده است که خروج نیروهای خارجی از
افغانستان، در کنار اینکه به نگرانی‌ها دامن زده است، یک فرصت نیز هست. غنی به
طالبان هشدار داده است که اگر از فرصت پیش آمده استفاده نکنند و به جنگ افروزی ادامه
دهند، «صلح در گورستان» را انتخابت کرده اند. غنی گفته است که قوای امنیتی و دفاعی
افغانستان در برابر طالبان می‌جنگد و این نیروها از توانایی کامل برای دفاع از
افغانستان برخوردار استند.
هرچند طبق برنامۀ اعلام شده از سوی ایالات متحده و ناتو، قرار است روند خروج نیروهای
خارجی از افغانستان، تا یازدهم سپتامبر تکمیل شود، اما منابع غیر دولتی از جمله
رحمت‌الله نبیل رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان گفته است که گفتگوهای پنهانی میان
طالبان و آمریکا جریان دارد و براساس این گفتگوها، طالبان اصرار دارد که روند خروج
نیروهای خارجی باید زودتر از زمان اعلام شده و حداقل تا ماه جولای به پایان برسد.
شفیق همدم که مدتی به حیث مشاور ناتو در افغانستان کار کرده است در صحبت با
زمانه می‌گوید که خطرات خروج شتابزده نیروهای خارجی از افغانستان، بیشتر از فرصت‌هایی
است که غنی به آن خوشبین است. همدم می‌گوید:
«در صورتی که مذاکرات میان حکومت افغانستان و طالبان تا قبل از یازدهم سپتامبر که مهلت
خروج کامل نیروهای خارجی است به نتیجه نرسد، خطر بزرگی افغانستان را تهدید می‌کند،
چون در این صورت طالبان برای غصب قدرت از طریق جنگ آماده می‌شوند.
همدم می‌گوید که خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان در صورتی می‌تواند برای
این کشور یک فرصت باشد که تا قبل از یازدهم سپتامبر، حکومت انتقالی و یا حکومت صلح
در افغانستان روی کار آید.
شفیق همدم در پاسخ به این پرسش که اگر حکومت افغانستان تا یازدهم سپتامبر با
طالبان به تفاهم نرسد و نیروهای خارجی نیز به صورت کامل افغانستان را ترک کنند، چه
سناریویی منتظر افغانستان است می‌گوید: « اگر
قبل از به میان آمدن یک توافق صلح، جامعه جهانی افغانستان را ترک نموده و تنها بگذارد،
با تاسف که افغانستان بدست طالبان سقوط خواهد کرد و من از تکرار تاریخ و وقوع جنگ
داخلی نگران هستم. بعد از خروج نیروهای شوری در سال 1985، مجاهدینِ وقت به حملات
شان تا نابودی حکومت داکتر نجیب‌الله ادامه دادند که در نهایت نابودی نظام به جنگ‌های
خونین داخلی انجامید».
«غنی تلاش دارد برندۀ قضاوت تاریخ باشد»
در حالی که اشرف
غنی، گروه طالبان را در صورتی که بر جنگ اصرار کند، به « صلح در قبرستان» تهدید
کرده است، ملا هبت‌الله رهبر گروه طالبان با انتشار پیامی به مناسب عید فطر گفته
است که این گروه در آستانۀ یک پیروزی قرار دارد. ملا هبت‌الله خطاب به جنگجویان طالبان
گفته است: «در آستانه‌ی پیروزی باید مرتکب غرور و تکبر نشوید».
در حالی که حملات تهاجمی طالبان بر شهرها و روستاهای افغانستان افزایش یافته
است، رهبر گروه طالبان در پیام عیدی‌اش تذکر داده است که آغوش این گروه به روی همه
طرف‌ها باز است و مذاکره و گفتگو در اولویت این گروه قرار دارد.
پس از انتشار این
پیام از سوی رهبری طالبان، این گروه اعلام کرد که آتش بس سه روزه را در روزهای عید
فطر برقرار می‌کند. پیامی که از سوی حکومت افغانستان با درخواست «آتش بس دایمی»
استقبال شد.
گروه طالبان بارها
حکومت افغانستان و در راس اشرف غنی را به کارشکنی در روند مذاکرات صلح متهم کرده و
این مساله در پیام عیدی رهبر طالبان نیز آمده است. ملا هبت‌الله گفته است: «ادارۀ کابل بارها از طروق مختلف تلاش کرده و تاکنون تلاش می‌کند تا روند جاری
سیاسی را سبوتاژ کند.»
اشرف غنی بارها در
سخنرانی‌هایش تذکر داده است که آمادۀ قربانی و مصالحه است، اما هرگز اجازه نمی‌دهد
که افغانستان به وحشت دهه نود میلادی برگردد.
فردوس کاوش نویسنده و تحلیلگر در کابل می‌گوید که موضع اشرف غنی این است که قدرت را به یک شخص منتخب بسپارد. کاوش می‌گوید: « غنی بر مبنای تجربۀ تاریخی و تحلیل خودش به این باور است که واگذاری قدرت به یک شخص غیر منتخب عواقب جدی برای کشور دارد و سبب فروپاشی نهادهای امنیتی می‌شود.»
کاوش می‌گوید
که طالبان انعطاف‌پذیر نیستند و حتی آتش بس را به عنوان یکی از راه‌های رسیدن به
تفاهم قبول ندارد.
به باور فردوس کاوش، کارشکن خواندن غنی در پروسۀ صلح دشوار است، چون او حاضر شده است که اگر سه ماه بعد هم انتخابات برگزار شود و همه جهت‌ها از جمله طالبان با آن انتخابات توافق کنند حاضر است که قدرت را به برنده‌ی آن بسپارد. کاوش معقتد است که غنی بیشتر به قضاوت تاریخ فکر می‌کند و می‌خواهد داوری تاریخ را ببرد.
با این حال، در حالی که خبر برقراری آتش بس سه روزه، بار دیگر باعث خلق امید و هیجان در میان مردم افغانستان که قربانی یکی از طولانی‌ترین جنگ‌های تاریخ است گردیده، آیندۀ مذاکرات صلح و سرنوشت دولت افغانستان همچنان مبهم است. تنها چیزی که در این میان به صورت قطعی واضح و روشن است، خروج کامل نیروهای خارجی است که تا یازدهم سپتامبر همه پایگاه‌های شان در افغانستان را تخلیه می‌کنند.
مختار وفایی / رادیو زمانه
