گفتگو از مختار وفایی
نهادهای حقوق بشری، جامعه مدنی و فعالان زن در شمال، از افزایش خشونت‌ها و تجاوز بر اطفال و زنان در این ولایات شاکی اند. ولایت بلخ نیز در این اواخر شاهد بروز چندین واقعه‌ی خشونت و تجاوز جنسی بود که در آخرین واقعه صدیقه پنج ساله مورد تجاوز جنسی یک جوان 22 ساله در ولسوالی کلدار این ولایت قرار گرفت.رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر در شمال افغانستان، عامل افزایش خشونت‌ها و تجاوزات جنسی را گسترش روز افزون فقر در میان خانواده ها می داند.
س: در این اواخر شاهد چندین واقعه تجاوز جنسی بر اطفال و زنان، قتل و آزار و اذیت زنان در ولایات شمال کشور بودیم،آخرین واقعه هم صدیقه‌ی پنچ ساله بود که در ولسوالی کلدار بلخ مورد تجاوز جنسی قرار گرفت. افزایش این واقعات را در شمال در چه می‌دانید؟
سید محمد سامع: بلندترین آمار خشونت‌ها در خانوادهها و به خصوص علیه خانم‌ها، علل و عواملی زیادی دارد؛ فقر اقتصادی یکی از عواملی بسیار مهم در افزایش این آمار است و شاهد هستیم که همه روزه فقر در کشور بیداد می‌کند و حکومت نیز هیچ‌گونه برنامه‌ی برای کاهش آن ندارد، وقتی سرپرست یک خانواده که وی را فقر تهدید می‌کند، نتواند وظیفه‌اش را درست انجام دهد و توقعاتی را که خانم خانواده و اعضای فامیلش از وی دارد، بر آورده نمی‌تواند و این باعث جنجال‌ها در خانوادهها می‌شود.
از طرف دیگر پایین بودن سطح سواد و ناآگاهی از حقوق همدیگر از مسایلی است که همواره در کشورما بیداد کرده و اگر زن و شوهر از حقوق اسلامی و انسانی همدیگر آگاه باشند و این حقوق را مدنظر گرفته و پامال نکنند، من فکر می‌کنم، آمار خشونت‌های خانوادگی کاهش پیدا می‌کند. ولی در جامعه مردسالار افغانستان که همواره مردها حکومت کرده و حرف و درد دل‌های زنان همواره نادیده گرفته می‌شود، این هم یکی از عوامل بروز واقعات خشونت است.
در کنار این همه بعضی از خانم‌ها از وضعیت شوهران شان درک درست ندارند و نمی‌دانند که خواست شان با وضعیت شوهر شان تناسب ندارد، همچنان زیاده روی‌ها و عنعنات ناپسندی که در جامعه ما به خصوص در مورد ازدواج و محافل عروسی وجود دارد، بیشتر باعث می‌گردد جوانان از ازدواج باز ماند و همچنان محافل عروسی که در آن لباس‌های عروسی رنگارنگ و عجیب و غریب پوشیده می شود، ذهن تعدادی از زنان اشتراک کننده را مغشوش نموده و توقعات آنان نیز از شوهران شان بالا می‌رود و این آغاز ماجراهای خانوادگی می‌تواند باشد.
همچنان نبود همدیگر پذیری در میان جامعه و خانواده‌های ما از دیگر مواردی است که بر آمار خشونت‌ها م افزاید به گفته‌ی دیل کارنگی: انسان‌ها باید از لیموی ترش لیمونات بسازند.
س: یکی از مواردی که بارها شاهدش بودیم، خشونت علیه دختران و خانم‌ها در مورد ازدواج و فرار از منزل بوده است، طی ده سال گذشته کمیسیون مستقل حقوق بشر چه اندازه روی آگاهی‌دهی عامه از مسایل حقوق بشری کار کرده و این کارها چه اندازه توانسته است تغییر ایجاد کند؟
سید محمدسامع: طی ده سال که از عمر حکومت جدید، کمیسیون مستقل حقوق بشر، نهادهای مدنی و رسانه‌ها می‌گذرد، همه به طور دسته‌جمعی در این راستا کار کرده اند، مثلاً به طور اوسط 50 تا ورکشاپ‌ها در سطح شهرها و ولسوالی‌ها داریم که راجع به این مسایل آموزش داده می‌شود و سالانه بیشتر از صد جلسه دایر می کنیم‌که در آن راجع به حقوق زن، حقوق معلولین، حقوق شهروندی و دیگر مسایل حقوق بشری به مردم آگاهی داده می‌شود.
همچنان در ولایات شمال ماهانه دونیم هزار جلد مجله حقوق بشر که موضوعات حقوق بشری در آن نشر می‌شود به مردم توزیع می کنیم، برنامه‌های رادیویی داریم، برنامه‌های تلویزیونی داریم، همچنان از طریق رسانه‌ها هر ازگاهی مسایل حقوق بشری را انعکاس می‌دهیم.
اما در جامعه ما که طی سی سال جنگ و خشونت جریان داشته، ذهنیت‌سازی نبوده، درس نبوده،زمینه‌های کارهای فرهنگی و فکری نبوده، ما هم اکنون یک نسل کاملا تربیت شده در محیط خشونت را داریم. از طرف دیگر همه چیز قبل از وقت در کشور ما آمده،مثلاً امروز جامعه ما آماده پذیرش بازار آزاد نیست، به گفته مردمان عام: ما هم از رفتار زاغ ماندیم هم از رزاق. آمدن مبایل قبل از وقت، افزایش رسانه‌ها در کنار اینکه خوبی‌های هم دارند، شبکه‌های اجتماعی و پخش بعضی از سریال‌ها از شبکه های تلویزیونی و برقرار تماس‌ها به طور آسوده توسط مبایل‌ها، اذهان عامه و جوانان را به سمت و سوی دیگر کشانده و جوانان با تقلید از روش‌های ازدواج و تماس‌های دختر و پسر در فیلم‌ها، فکر می‌کنند زندگی واقعی آنان همین است که در فیلم‌ها دیده می‌شود، در حالی که باورهای اجتماعی، دینی و مردمی ما کاملاً با آنان متفاوت است و این‌ها زمینه‌ساز فرار از منزل می‌گردد و باعث می‌گردد که خانوادهها دست به خشونت بزنند.
س: با وجود این همه تلاش‌ها، مصارف گزاف و برنامه‌های که طی یک‌دهه‌ی گذشته در این مورد صورت گرفته، بازهم شاهد افزایش آمار خشونت هستیم، با مطالعه این وضعیت شما به چه نتیجه می‌رسید؟
سید محمد سامع: یکی از مواردی که ما طی این سال‌ها یافتیم، این است که هنوز هم آمار واقعی وجود ندارد، تعدادی از قریه‌ها قصبات نه در دسترس رسانه‌هاست و نه در دسترس فعالان حقوق بشر و جامعه مدنی است،ولی همین که فضای بیان کردن این مسایل ایجاد شده، معلوم می‌گردد که آمار خشونت‌ها بالا است. یعنی همین تلاش‌ها و کارهای یکدهه باعث شده که این جرئت را در میان شهروندان ایجاد کند،کسانی که مورد تجاوز قرار می گیرند،صدای شان را به نهادهای مدافع حقوق بشر و رسانه ها برسانند.در حالی که در سال‌های قبل ده‌ها مورد خشونت در شهرها و دهات صورت می‌گرفت،اما همچنان پوشیده باقی می‌ماند.
س: سال 2014 که فعلاً در اذهان عامه تشویش ایجاد کرده، چقدر می‌تواند در افزایش این خشونت‌ها نقش داشته باشد و در صورتی بروز احتمالاتی که پس از 2014 پیش‌بینی می‌شود، خشونت‌ها و وضعیت را چگونه می‌بینید؟
سیدمحمد سامع: متاسفانه از سال 2014 یک هیولا ساخته اند. من باور دارم که هیچ تغییری نخواهد آمد، در سال 2014 شاهد برگزاری انتخابات خواهیم بود و بیشتر در این مورد تبلیغات منفی صورت می‌گیرد و اذهان عامه را به تشویش واداشته است.
ضمن قرار دادها و وعده‌های کشورهای کمک کننده در کنفرانس شیکاگو وعده داده شد که تا سال 2024 سالانه 4 میلیارد دالر به وزارت دفاع کشور داده می‌شود تا اردوی ملی کشور تقویت گردد. همچنان در کنفرانس توکیو جامعه جهانی شانزده میلیارد دالر دیگر را نیز وعده کرد که برای بازسازی کشور می پردازد و جامعه جهانی بارها تکرار کرده است که به هیچ قیمتی افغانستان را تنها نمی‌گذارد. مردم افغانستان چون بارها شکست و جنگ و خونریزی را دیده است،هم اکنون نیز تبلیغات اذهان شان را به تشویش انداخته و انتظار دارند که تغییر نظام و درگیری‌های یکدهه قبل را شاهد خواهند بود، درحالی که هیچ کدام از این تبلیغات اتفاق نخواهد افتاد و پس از 2014 ما حکومت خواهیم داشت، اردو پولیس مجهز خواهیم داشت و وضعیت نیز رو به بهبود خواهد بود.
